In dit artikel ga ik nader in op de proceskosten die zijn verbonden aan de deelgeschilprocedure.² Allereerst benoem ik kort de grondslag voor vergoeding van de kosten in deelgeschil. Vervolgens zal ik aan de hand van mijn onderzoek over het jaar 2020 en het jaar 2021 de kosten van de deelgeschilprocedure nader in kaart brengen. Het gaat om totaal 162 uitspraken in deelgeschil.³

Grondslag kosten deelgeschil

In een deelgeschilprocedure worden de proceskosten in beginsel behandeld als buitengerechtelijke kosten.⁴ De kosten worden begroot op de voet van art. 6:96 lid 2 BW. De procedure is zozeer verbonden met een afwikkeling buiten rechte, dat de daarvoor gemaakte kosten ook beschouwd moeten worden als kosten van buitengerechtelijke afwikkeling. Het gevolg daarvan is dat deze kosten in beginsel voor volledige vergoeding door de aansprakelijke partij in aanmerking komen. Of de kosten redelijk zijn, hangt af van het antwoord op de vraag of het redelijk is dat de kosten zijn gemaakt en of de omvang van de kosten redelijk is; oftewel de bekende ‘dubbele redelijkheidstoets’. 

Wat wordt in deelgeschil het meest voorgelegd?

Het is natuurlijk van belang om te weten wat in de praktijk het meest wordt voorgelegd aan de deelgeschilrechter; een discussie over de aansprakelijkheid of een discussie over de omvang van de schade? Om te beginnen ligt het aantal deelgeschilprocedures jaarlijks nagenoeg gelijk.⁵ In 2020 zijn er 84 zaken voorgelegd aan de deelgeschilrechter en in 2021 zijn er 78 zaken voorgelegd aan de rechter. Hoewel een deelgeschilprocedure niet alleen bedoeld is om duidelijkheid te krijgen over de aansprakelijkheid gaan de meeste geschillen die aan de rechter worden voorgelegd over de aansprakelijkheid. In maar liefst 70% van de zaken ging het geschil voornamelijk over de aansprakelijkheidsvraag. In slechts 30% van de gevallen was sprake van een discussie over de omvang van de schade.

Is een deelgeschilprocedure altijd succesvol voor benadeelde? 

Voordat men een deelgeschilprocedure aanhangig maakt, is het verstandig om goed te begrijpen wat de kansen zijn in de procedure. Een benadeelde kan namelijk met kosten blijven zitten die niet worden vergoed. Een misverstand dat blijkbaar leeft is dat de proceskosten altijd vergoed moeten worden door de aangesproken partij (vaak de verzekeraar in kwestie). Dat is niet het geval. Voor vergoeding van de kosten is het wel vereist dat aansprakelijkheid vaststaat of komt vast te staan.

De grondslag voor vergoeding van de kosten in deelgeschil is opgenomen in art. 1019aa Rv. In art. 1019aa Rv wordt enkel gesproken over ‘begroting’ van de kosten en niet over een ‘veroordeling’ in de kosten van het deelgeschil. Zonder een veroordeling in de kosten levert de beschikking van de rechter voor deze deelgeschilkosten geen executoriale titel op en is de verweerder niet gehouden om deze kosten te betalen.⁶ De advocaat aan de zijde van benadeelde doet er dan ook verstandig aan om expliciet in het verzoekschrift de rechter te verzoeken om de aansprakelijke gestelde partij te veroordelen in de kosten. Dit wordt nog af en toe vergeten in procedures. De rechter zal de wederpartij niet tot betaling van de begrote kosten veroordelen als de aansprakelijkheid voor de door benadeelde geleden schade niet of onvoldoende vaststaat.⁷ Staat aansprakelijkheid vast dan kan vervolgens een veroordeling in de kosten plaatsvinden, waarbij rekening kan worden gehouden met het percentage eigen schuld.⁸ In dat geval is de aansprakelijke partij gehouden om de kosten voor de procedure aan de zijde van benadeelde te betalen. Tot slot merk ik hierbij op dat als aansprakelijkheid in de letselschadezaak vaststaat, de deelgeschilkosten niet worden toegewezen maar enkel worden begroot als de onderhandelingen door de verzekeraar terecht zijn beëindigd.⁹

Van de onderzochte uitspraken in deelgeschil over 2020 en 2021 is in 33% van de letselschadezaken het verzoek van benadeelde afgewezen. De kosten werden niet toegewezen maar enkel begroot. Oftewel, in dat geval stond aansprakelijkheid niet of onvoldoende vast en bleven de kosten voor eigen rekening van de verzoekende partij.

Gemiddelde uurtarief van belangenbehartigers

De omvang van de kosten in deelgeschil wordt beoordeeld aan de hand van de dubbele redelijkheidstoets. Het moet redelijk zijn dat de kosten zijn gemaakt en de hoogte van deze kosten moeten redelijk zijn. De vraag wat een redelijk uurtarief is voor een gespecialiseerde advocaat kan in de praktijk discussie opleveren. Om deze reden heb ik gekeken welk uurtarief redelijk wordt gevonden door rechters in de deelgeschilprocedure. Het gemiddelde uurtarief in deelgeschil in het jaar 2020 en het jaar 2021 lag op € 242,79 exclusief btw (de mediaan is 
€ 245,00).¹⁰ Dit uurtarief is inclusief eventuele kantoorkosten. Het overgrote gedeelte van de zaken in deelgeschil werd overigens behandeld door een specialiseerde advocaat (LSA/ASP).¹¹
In 9 van de 162 zaken werd de kwestie door een advocaat-stagiaire behandeld. Dit waren overigens wel advocaat-stagiaires van letselschadekantoren. Het is opvallend hoe weinig zaken werden voorgelegd door een belangenbehartiger, niet zijnde advocaat. In slechts 3 van de 162 zaken werd de zaak behandeld door een niet-advocaat.¹² Er geldt geen verplichte procesvertegenwoordiging door een advocaat als de zaak wordt behandeld door de kantonrechter (maximaal financieel belang van € 25.000,-).¹³

Hoeveel tijd is men gemiddeld kwijt aan een deelgeschil?

Naast het uurtarief is het van belang hoeveel tijd men kwijt is aan een zaak. Het gemiddelde aantal bestede uren aan een deelgeschilprocedure is 17,41 uur.¹⁴ Ik neem aan dat dit de tijd is voor het opstellen van een verzoekschrift, bestudering verweerschrift, voorbereiding op de mondelinge behandeling en de uiteindelijke mondelinge behandeling zelf. Overigens werd niet in elke uitspraak duidelijkheid gegeven over het uurtarief en/of redelijke aantal uren.

Het gemiddelde bedrag in deelgeschil

Tot slot kom ik bij de laatste vraag; wat kost een gemiddelde procedure in deelgeschil? De verzekeraar moet rekening houden met een gemiddeld bedrag van afgerond € 4.327,- exclusief btw bij een veroordeling in de kosten.¹⁵ De gemiddelde kosten in deelgeschil voor een belangenbehartiger, niet zijnde advocaat, lag overigens een stuk lager, namelijk afgerond € 1.273,-.¹⁶ De verzekeraar dient uiteraard nog rekening te houden met de (advocaat)kosten voor het voeren van verweer. In de volgende paragraaf zal ik de uitspraken bespreken met de hoogste deelgeschilkosten.
 
 

Een kleine kijk op de zaken in deelgeschil

Slechts een handjevol zaken komen boven de € 6.000,- aan kosten.¹⁷ Er zijn slechts vier ‘uitschieters’ boven het bedrag van € 10.000,-. In deze paragraaf stip ik kort deze zaken aan.

De zaak die met kop en schouders boven alle zaken uitsteekt is een medische aansprakelijkheidszaak.¹⁸ In deze kwestie had een radioloog, achteraf ten onrechte, onder andere geconstateerd dat op de CT-scan van de patiënt geen lymfekliervergroting zichtbaar was. De vraag was welke gevolgen dit handelen heeft gehad op het verloop van de ziekte van de patiënt. In het licht van de specialisatie die op grond van het gehanteerde hoge uurtarief mag worden verwacht, de omvang van processtukken en de duur van de mondelinge behandeling wordt een tijdsbesteding van eenenvijftig uren voor de gehele deelgeschilprocedure redelijk geacht, vermeerderd met het uurtarief van € 272,-. De kosten van het deelgeschil werden begroot op € 13.872,- exclusief btw.

In de tweede zaak ging de discussie in rechte over de noodzakelijke verhuizing van benadeelde.¹⁹ De vraag was of de verzekeraar moest meewerken aan de aankoop van een kavel om daarop een aangepaste woning te realiseren. Tussen partijen had eerder al een deelgeschilprocedure plaatsgevonden en bestond al jaren een slepende discussie over de aankoop van een passende woning. De kwestie over een noodzakelijke verhuizing naar een passende woning en de praktische uitvoerbaarheid daarvan is niet eenvoudig volgens de rechter. De deelgeschilkosten kwamen uit op een bedrag van € 12.920,43 exclusief btw.

De derde zaak ging eveneens over de medische noodzaak van een verhuizing.²⁰ Benadeelde heeft door een verkeersongeval letselschade opgelopen, onder meer een verbrijzeling van de linker heup. Na een operatie is een zenuwbeschadiging opgetreden. Partijen zijn niet tot overeenstemming over een mogelijke verhuizing. Benadeelde wil een woning op de begane grond betrekken, maar blijkt echter nagenoeg onmogelijk om in de regio van de woonplaats van benadeelde op de begane grond een woning te vinden die rolstoeltoegankelijk is of kan worden gemaakt. De rechtbank overweegt dat de kostenopgave voor de deelgeschilprocedure fors is, maar dat deze kosten gezien de omstandigheden bij de verzekeraar in rekening gebracht kunnen worden. Het ging om een totaalbedrag van € 10.504,- exclusief btw.
 
In de laatste kwestie ging het om een uitgebreide discussie ten aanzien van de verrekening van een AOV-uitkering.²¹ Mocht de AOV-uitkering van benadeelde verrekend worden met de schade-uitkering naar aanleiding van het ongeval? De rechter toetste deze kwestie aan de gezichtspunten die de Hoge Raad heeft geformuleerd voor voordeelstoerekening. De kosten die met deze procedure waren gemoeid lagen op € 10.350,- exclusief btw.

Volstrekt onnodig of onterecht instellen van de deelgeschilprocedure

Zoals weergegeven is voor vergoeding van de kosten in deelgeschil vereist dat aansprakelijkheid vaststaat of komt vast te staan. Als aansprakelijkheid niet komt vast te staan, dan worden de kosten enkel begroot. Een partij wordt ook in de kosten veroordeeld als het geschil gaat over de schadeomvang, tenzij het geschil volstrekt onnodig of onterecht is ingesteld.
 
In de deelgeschilprocedure kan het voorkomen dat de kosten niet worden begroot, omdat het deelgeschil volstrekt onnodig of onterecht is ingesteld. Allereerst is het voor een deelgeschil vereist dat er onderhandelingen hebben plaatsgevonden tussen partijen. Als partijen niet met elkaar in onderhandeling zijn getreden c.q. inhoudelijke standpunten hebben ingenomen over bijvoorbeeld de aansprakelijkheid, de schade of de causaliteit is voor de deelgeschilprocedure geen ruimte.²² Een andere situatie waarbij de deelgeschilprocedure geen geschikt middel is, is als de toedracht van een ongeval niet vaststaat. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer tussen partijen te veel discussie bestaat over de toedracht van het ongeval en de aangesproken partij (vaak verzekeraar) gemotiveerd de toedracht kan betwisten. In dat geval komt het aan op een (uitvoerige) bewijslevering zoals het horen van getuigen. Voor deze situatie leent de deelgeschilprocedure zich niet.²³ Ook leent een deelgeschilprocedure zich niet voor een voorlopig deskundigenonderzoek. Het juiste middel in rechte is hiervoor een voorlopig deskundigenbericht.²⁴ Wordt in een zaak eerst een kortgedingsprocedure gevoerd en vervolgens (met nagenoeg dezelfde informatie) een deelgeschilprocedure, dan is de rechter eveneens van oordeel dat de zaak volstrekt onnodig aanhangig wordt gemaakt.²⁵
 
Uiteindelijk willen partijen tot een gezamenlijke oplossing komen in een schadezaak. Een partij door middel een deelgeschil dwingen tot de medewerking aan een mediation is echter geen optie. De kosten worden in dat geval eveneens niet toegewezen noch begroot, aangezien mediation vrijwillig is en een partij niet gedwongen kan worden tot medewerking.²⁶ Tot slot de buitengerechtelijke kosten. Het is eveneens niet verstandig om de deelgeschilprocedure enkel te gebruiken als incassoprocedure, terwijl het oordeel van de rechter niet bijdraagt aan de totstandkoming van een vaststellingsovereenkomst. Ook in dat geval worden de deelgeschilkosten door een rechter niet begroot noch toegewezen.²⁷
 

Conclusie

In dit artikel heb ik onderzoek verricht naar de 162 uitspraken in deelgeschil over het jaar 2020 en het jaar 2021. Geconcludeerd kan worden dat de meeste zaken worden gevoerd door een gespecialiseerde advocaat. Het gemiddelde uurtarief in deelgeschil lag op € 242,79 exclusief btw. De gemiddelde kosten voor een deelgeschilprocedure komt op een bedrag van afgerond € 4.327,- exclusief btw.²⁸