lees meer

door Daphne Gouweloos

| advocaat bij WIJ advocaten B.V.

Ze spreken veelal tot de verbeelding: zaken waarin een supermarkt wordt aangesproken voor schade opgelopen tijdens het winkelen. Van valpartijen over dozen in het gangpad, glijpartijen over een blaadje sla of een doorweekte inloopmat.1 Wat voor claims kan (een verzekeraar van) een supermarkt verwachten en hoe gaat de rechter daar mee om? Hoe ver reikt de zorgplicht van de supermarkt?


Aansprakelijkheid
van de supermarkt
voor letsel opgelopen
door bezoekers  

Jurisprudentie

terug

De voorzichtige
conclusie is dat de
enkele schending
van de normale oplettendheid niet snel leidt tot het toepassen van eigen schuld.
Onder omstandigheden
lijkt een verhoogde oplettendheid te mogen worden verwacht van
de bezoeker.

Protocol: niet naleving leidt eerder tot aansprakelijkheid; naleving bevrijdt
niet altijd van aansprakelijkheid.

Protocol: niet naleving leidt eerder tot aansprakelijkheid; naleving bevrijdt
niet altijd van aansprakelijkheid.

Jurisprudentie

Juridisch kader

Art. 6:162 BW

De bezoeker bij wie letselschade is ontstaan, zal zijn vordering veelal baseren op art. 6:162 BW2. Of sprake is van onrechtmatige gevaarzetting moet worden bepaald aan de hand van alle omstandigheden van het geval waarbij de zogeheten ‘kelderluikcriteria’ zoals in 1965 door de Hoge Raad geformuleerd van groot belang zijn.3 Beoordeeld moet worden of aan degene die een situatie in het leven roept die bij niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid gevaarlijk is, de eis kan worden gesteld dat hij rekening houdt met de mogelijkheid dat die oplettendheid en voorzichtigheid niet in acht zullen worden genomen en met het oog daarop veiligheidsmaatregelen treft. Daarbij moet gelet worden op de mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid kan worden verwacht, de grootte van de kans dat daaruit ongevallen kunnen ontstaan, de ernst die de gevolgen daarvan kunnen hebben en de mate van bezwaarlijkheid van de te nemen veiligheidsmaatregelen.

De feitenrechtspraak over de aansprakelijkheid van supermarkten is casuïstisch van aard, maar er zijn wel – op de kelderluikcriteria gebaseerde – omstandigheden uit af te leiden die meewegen bij het oordeel of sprake is van aansprakelijkheid. Ik behandel de omstandigheden hierna afzonderlijk, maar uiteindelijk zijn het (net als de kelderluikcriteria) communicerende vaten die elkaar onderling beïnvloeden.


Openbaar versus particulier

De te stellen veiligheidseisen hangen ten nauwste samen met de beoogde bestemming van een gebouw. Voor een gebouw dat in beginsel voor een ieder toegankelijk is, zoals een winkel, gelden strengere veiligheidseisen dan voor een woonhuis. Voorbeeld: een glaswand waar iemand doorheen valt zal in de Jaarbeurs eerder tot aansprakelijkheid leiden4 dan in een particuliere woning.5 














Verminderde oplettendheid

Naarmate een opstal voor meer gebruikers toegankelijk is en voor gebruikers die minder opmerkzaamheid in acht nemen, zoals winkelend publiek, nemen de veiligheidseisen toe. Een supermarkt moet rekening houden met de verminderde oplettendheid van klanten – hun ogen zullen gericht zijn op de schappen met producten. Met deze verminderde oplettendheid van de klanten was ten onrechte geen rekening gehouden in het geval van 1) een doos in het gangpad,6 2) een kubus bij de kassa7 en 3) een stuk karton of plastic strip in het gangpad8 of 4) een lege pallet in een looppad van Aldi.9 


Normaal/incidenteel versus abnormaal/structureel

In het algemeen geldt dat normale of incidentele vormen van gladheid of bevuiling, die eenvoudig waarneembaar of voorzienbaar zijn, niet snel tot aansprakelijkheid leiden. Is echter sprake van een abnormale of juist structurele vorm van gladheid of bevuiling, die minder goed waarneembaar is, dan ligt aansprakelijkheid eerder voor de hand.10 Wat is dan normaal?


Normaal/incidenteel

In de winkel wordt als normaal geacht de aanwezigheid van een sperzieboon11, een stuk bladgroente12 of een bananenschil13 op de vloer. Doorgaans worden in deze zaken de door de supermarktexploitant getroffen maatregelen (maatregelen met betrekking tot een regelmatige reiniging van de vloer en maatregelen met betrekking tot toezicht en instructie van het personeel) als voldoende beoordeeld.

Buiten de winkel geldt het volgende. In het algemeen mag van degene die over de stoep of over de parkeerplaats loopt worden verwacht dat hij rekening houdt met allerlei (zichtbare) obstakels, zoals lantaarnpalen, brievenbussen en prullenbakken, maar ook met paaltjes en drempels.14 Aansprakelijkheid wordt dan ook niet snel aangenomen voor obstakels of ongerechtigheden buiten de supermarkt.15

Bij gladheid door sneeuw gaat het om een incidenteel risico. De lijn in de rechtspraak is dat van voetgangers in winterse omstandigheden extra oplettendheid mag worden verwacht.16 Van de terreinbeheerder kan niet worden verwacht dat hij zijn terrein te allen tijde 100% sneeuw- en ijsvrij houdt. Op hem rust een inspanningsverplichting, geen resultaatsverplichting.17 Om aan te tonen dat aan de inspanningsplicht is voldaan zal de bedrijfsmatige terreinbeheerder doorgaans moeten beschikken over een deugdelijk gladheidsbestrijdingsplan, dat tevens is nageleefd.18 Overigens werd IKEA aansprakelijk geacht voor de gevolgen van een valpartij op de stoep voor de winkel door winterse omstandigheden.19 In dit oordeel woog de massaliteit van vijfduizend bezoekers per dag mee; hierdoor zullen volgens het hof de bezoekers van IKEA niet steeds voldoende oplettend zijn en zal de kans op ongevallen in het geval van gladheid min of meer aanzienlijk zijn. “De kosten van maatregelen om gladheid te bestrijden, moet IKEA redelijkerwijs kunnen bestrijden uit de omzet die met de bedoelde massaliteit verbonden is.”, aldus het oordeel van het hof dat in stand gelaten werd door de Hoge Raad. Rutten en Heideman zijn kritisch over het arrest. De massaliteit is wat hen betreft onvoldoende om aan te nemen dat sprake was van een blootstelling aan een groter risico dan onder de gegeven omstandigheden verantwoord was. Juist vanwege die massaliteit mag naar hun mening extra oplettendheid worden verwacht van de benadeelde, met name indien sprake is van “gewone” weersomstandigheden waarbij altijd rekening moet worden gehouden met een beetje nattigheid.20 Ik deel de mening van de schrijvers dat het enkele feit dat sprake is van massaliteit niet tot het oordeel zou moeten leiden dat een bezoeker wordt blootgesteld aan een groter risico dan onder de gegeven omstandigheden verantwoord is en waarop een normaal mens bedacht moet zijn. Dit doet afbreuk aan de eigen verantwoordelijkheid die van de weggebruiker mag worden verwacht. De weggebruiker dient zijn gedrag aan te passen aan de omstandigheden.


Structureel/abnormaal:

Een plas bier door een gevallen bierflesje,21 bloemblaadjes bij een bloemenstand,22 ‘smurrie’ bestaande uit water en groenteresten23 worden als een abnormaal risico aangemerkt waarbij meer van de supermarkt wordt verwacht. In de uitspraken weegt mee dat dergelijke situaties zich geregeld zullen voordoen en waarbij min of meer ernstige gevolgen kunnen worden verwacht. In die gevallen mogen maatregelen van de supermarkt worden verwacht. Onder deze categorie vallen naar mijn inschatting ook het omgevallen pak vla, de gevallen eieren die over de vloer uitspreiden of andere gladheid veroorzakende substanties die meer zijn dan een enkel sla- of bloemblaadje.


Jonger slachtoffer en ernstiger letsel

Naarmate het slachtoffer jonger is en het letsel ernstiger, lijkt eerder aansprakelijkheid te worden aangenomen.24 Echter, Praxis hoeft haar inrichting niet volledig af te stemmen op de aanwezigheid van kleine kinderen die allerlei vormen van (risicovol)  speels gedrag vertonen. Praxis mag van haar winkelend publiek verwachten dat het in een doe-het-zelfzaak extra waakzaam is, zeker van degenen die kleine kinderen meebrengen.25 En een supermarkt hoeft er niet op bedacht te zijn dat een kind een inpaktafel als speeltoestel gebruikt.26

Protocol: niet naleving leidt eerder tot aansprakelijkheid; naleving bevrijdt niet altijd van aansprakelijkheid

Als de supermarkt niet volgens eigen instructies en protocol heeft gewerkt wordt eerder geconcludeerd tot aansprakelijkheid. Naleving van het schoonmaakprotocol van de supermarkt, op grond waarvan de vloer eenmaal per dag gereinigd werd en meerdere keren per dag werd gecontroleerd op verontreiniging, bevrijdt de supermarkt echter niet van aansprakelijkheid, aldus die hiervoor genoemde zaak van Rechtbank Noord-Holland waarin een klant was uitgegleden over smurrie op de vloer bestaande uit water en etensresten.27 

Dat het naleven van het schoonmaakprotocol niet direct betekent dat de supermarkt vrijuit gaat, kan ik begrijpen. Gewaakt dient echter te worden voor het oordeel op basis van wijsheid achteraf, de zogenaamde hindsight bias.28 De onrechtmatigheid dient immers niet te worden geconstrueerd met de kennis van de afloop. In de wetenschap van de afloop van het ongeval, schuilt het risico dat deze van invloed is op het oordeel over het handelen van de bezitter.29 De vraag of sprake is geweest van een schending van de zorgplicht door de aangesproken supermarkt dient te worden beoordeeld naar het moment waarop het ongeval plaatsvond. Daarbij staat onder meer centraal – gezien het Kelderluikarrest – of de aangesproken partij ten tijde van het ongeval de juiste afweging van risico en voorzorg heeft gemaakt. Indien de supermarkt kan aantonen dat zij een deugdelijk protocol hanteert dat tevens is nageleefd zou dit wel een indicatie kunnen zijn voor een naleving van de zorgplicht.














Zichtbaar/voorzienbaar versus niet zichtbaar/niet voorzienbaar

Meer algemeen geldt dat botsingen met of valpartijen door fysieke obstakels die niet goed zichtbaar zijn voor potentiële slachtoffers, bijvoorbeeld omdat de kleur van het obstakel niet contrasteert met de ondergrond, eerder tot aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad leiden van degene die voor de toestand van de vloer verantwoordelijk was. Dit geldt ook indien sprake is van een situatie waarin voorwerpen regelmatig op de grond terechtkomen en daarmee een gevaar vormen voor (onoplettende) klanten.


Goed zichtbaar

  • Vloeistof op de vloer is voorzienbaar voor bezoekers. Volgens de rechtbank is het feit dat personeel en bezoekers in de druk bezochte restaurants van McDonald’s30 voedsel(resten) of vloeistof op de vloer kunnen morsen ‘voorzienbaar en zichtbaar’ voor bezoekers, terwijl het een voor McDonald’s ‘niet continue te vermijden omstandigheid’ betreft. Tegen deze achtergrond behoefde McDonald’s niet ‘ieder risico op het plaatsvinden van een val als gevolg van op de vloer terechtgekomen vloeistof’ uit te sluiten. De in casu door McDonald’s getroffen voorzorgsmaatregelen, tot uitdrukking komend in een uitvoerige schoonmaakplanning, op grond waarvan de restaurantvloer ‘op gezette tijden grondig geveegd, gedweild en machinaal geschrobd’ werd, worden door de rechtbank als voldoende beoordeeld. De rechter wijst de vordering af.31
  • Voor bezoekers van een supermarkt is het voorzienbaar dat de vloer tussen de schuifdeuren en de permanente droogloopmat vanwege regenval nat kan zijn. De supermarkt is niet gehouden tot het treffen van extra maatregelen. Nu eiser op weg naar buiten was en niet werd afgeleid bij het zoeken naar producten, mocht een gemiddelde oplettendheid worden verwacht.32
  • Een mat in een kerk33 is ook zichtbaar voor de bezoeker. De mat was er neergelegd uit veiligheidsoogpunt, ter afdekking van stroomkabels voor een nabijgelegen kermis. De mat was goed zichtbaar. Voor extra veiligheidsmaatregelen was geen reden. Het is algemeen bekend dat een oppervlak dat nat is, gladder wordt.34 Daarvoor hoeft niet extra gewaarschuwd te worden.
  • Afwasmiddel op de vloer terwijl er een schoonmakende werkneemster aanwezig is, is naar het oordeel van de rechtbank voldoende waarschuwing dat voorzichtigheid geboden was.35


Niet goed zichtbaar

  • Van een eigenaar van het winkelcentrum, als eigenaar van de opstal, kan verwacht worden dat zij maatregelen treft om uitglijden op een houten vloer zoveel mogelijk te voorkomen. Nu de houten vloer voor de uitgang van een lift was gelegen en gebruikers van de lift dus min of meer onverwacht de houten vloer betraden, terwijl bij een eerdere inspectie was gebleken dat de anti-sliplaag niet voldeed, acht het hof voorshands bewezen dat de vloer gebrekkig was, zoals vereist voor aansprakelijkheid ex art. 6:174 en/of 6:162 BW.36

De klant hoeft geen rekening te houden met het wegschuiven van een natte vloermat. Hoewel klanten bij regenachtig weer rekening moeten houden met een gladde tegelvloer, behoeven zij er niet op bedacht te zijn dat vanwege de nattigheid de mat (die nu juist is bedoeld ter voorkoming van uitglijden op de tegels) kan wegschuiven. De supermarkt had er zorg voor kunnen dragen dat de mat niet kon verschuiven, bijvoorbeeld door deze verdiept in de vloer te leggen of aan de vloer vast te maken. Niet gesteld is dat en waarom dit voor haar bezwaarlijk zou zijn geweest. Ook had de supermarkt eenvoudig een waarschuwingsbordje kunnen plaatsen.37


Wanneer slaat de balans door in het nadeel van de supermarkt?





















Eigen schuld

Indien een ongeval mede is veroorzaakt door eigen gedragingen van de benadeelde of van gebeurtenissen (waaronder begrepen gedragingen van derden) die in zijn risicosfeer liggen, kan de schade op grond van art. 6:101 BW worden verdeeld over de dader en de benadeelde. De vergoedingsplicht van de dader wordt dan verminderd met een gedeelte dat voor eigen rekening van de benadeelde moet blijven. Die verdeling moet in de eerste plaats aan de hand van de wederzijdse causaliteit plaatsvinden (hoofdregel), waarvan het resultaat vervolgens veranderd kan worden op gronden van billijkheid (billijkheidscorrectie). Op de aangesproken partij rust het bewijs van de feiten en omstandigheden waaruit volgt dat sprake is dat sprake is van eigen schuld.

Het Hof Leeuwarden achtte de enkele onoplettendheid van een bezoeker van een supermarkt onvoldoende om tot het oordeel te komen dat sprake was van eigen schuld, met name omdat door de supermarkt niet was aangetoond dat de plas bier was gemarkeerd ter waarschuwing van het winkelende publiek.38

Een klant van de Hornbach die over enkele grijze elektrabuizen stapte en achterover viel, had wel eigen schuld van 25% tegen zich te laten gelden. Van een bezoeker van een bouwmarkt mag naar het oordeel van de rechtbank worden verwacht dat hij in zekere mate erop bedacht is dat er in de buurt van de kassa’s producten op de grond staan of liggen, omdat deze daar door klanten worden neergezet, in afwachting van hun beurt.39

Eveneens 25% eigen schuld werd toegekend in een zaak waarin een winkelende kant struikelde over een loopplaat die uitstak. Het hof overwoog: “Aan [geïntimeerde] kan worden toegerekend dat zij haar voeten onvoldoende heeft opgetild en niet heeft uitgekeken waar zij liep en dit vooral ook in een situatie waarin voor haar onmiskenbaar duidelijk was dat zij langs een bouwhek een bijzonder pad moest volgen waar het winkelcentrum onder constructie was. [geïntimeerde] wist ook dat het winkelcentrum verbouwd werd omdat zij daar regelmatig kwam. Ook in dat kader paste extra oplettendheid. (…) Tegenover de relatief geringe fout van [appellant 2] om de overgang naar de loopplaat te beveiligen dan wel voor de rand te waarschuwen, staat hetgeen hiervoor aan [geïntimeerde] als eigen onoplettendheid wordt toegerekend. Het hof waardeert een en ander in een verhouding van 1:3, zodat [appellant 2] 25% van de schade aan [geïntimeerde] moet vergoeden, meer niet.”

De voorzichtige conclusie is dat de enkele schending van de normale oplettendheid niet snel leidt tot het toepassen van eigen schuld. Onder omstandigheden lijkt een verhoogde oplettendheid te mogen worden verwacht van de bezoeker (ik denk dan aan gladheid door ijzel, grotere objecten op een plek waar je ze kan verwachten, zichtbare gevaarlijke situaties). Voor zover deze schending van deze verhoogde oplettendheid niet leidt tot afwijzing van aansprakelijkheid, kan dit een percentage eigen schuld opleveren.


Afronding

Ik concludeer voor wat betreft de vordering op grond van art. 6:162 BW dat enige mate van risico acceptabel is, ook als daardoor mensen ten val komen, mits de aangesproken partij redelijke maatregelen heeft getroffen, welke maatregelen dus niet de strekking hoeven te hebben ieder risico op een valpartij uit te sluiten. Van een supermarkt kan in elk geval niet verwacht worden dat zij haar vloer te allen tijde vrij houdt van ongerechtigheden zoals water/sneeuw of een los item zoals een groenteblad of sperzieboon. Ook kan van de supermarkt in redelijkheid niet verlangd worden dat zij één personeelslid permanent belast met het waarschuwen van mensen en/of het voorkomen van ongevallen. Ten slotte mag van een bezoeker worden verwacht dat hij oplettend is. Wanneer een supermarkt op de hoogte is van een onveilige situatie, dient zij daar maatregelen tegen te treffen en indien dat niet mogelijk is: voor de onveilige situatie waarschuwen.


dicht

Voetnoten

  1. Vermeldenswaard is in dit verband het artikel van B.M. Paijmans, Vallen en uitglijden: (g)een slippery slope, VR 2021/1 dat gaat over de reikwijdte van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de privaatrechtelijke persoon die verantwoordelijk is voor een (semi)publiek toegankelijke (binnen- of buiten)ruimte, zoals (rondom) winkels, supermarkten, restaurants, ziekenhuizen, sauna’s et cetera.
  2. Ik volsta hier met de opmerking dat de enkele aanwezigheid een substantie, voorwerp of ongerechtigheid op een vloer, niet maakt dat de vloer gebrekkig is als bedoeld in art. 6:174 BW.
  3. HR 5 november 1965, ECLI:NL:HR:1965:AB7079.
  4. Hof Amsterdam 28 april 2009, ECLI:NL:GHAMS:2009:BI4930.
  5. Rechtbank Middelburg 30 maart 2005, JA 2007, 48 en recent Hof 's-Hertogenbosch, 18 januari 2022

    ECLI:NL:GHSHE:2022:103.

  6. Rechtbank Zwolle-Lelystad 8 september 2010, ECLI:NL:RBZLY:2010:BO5031.

  7. Rechtbank Breda, 16 januari 2012, ECLI:NL:RBBRE:2012:BV1481. Ook de Rechtbank Breda heeft oog voor de verminderde oplettendheid van het winkelend publiek en achtte een supermarkt aansprakelijk voor de val over een bij de kassa geplaatste kubus: “Een supermarkt (…)  dient er voorts rekening mee te houden dat haar klanten niet altijd de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid in acht nemen bij het lopen door de winkel. In een supermarkt zal de aandacht van klanten vooral gericht zijn op de winkelschappen en in het geval van [verzoekster], nu zij wilde afrekenen, op de kassa’s, en dient de inrichting van de winkel daarop afgestemd te zijn ter voorkoming van ongevallen met klanten

  8. Rechtbank Midden-Nederland, 30 december 2015, ECLI:NL:RBMNE:2015:9661. Kruidvat werd aansprakelijk geacht voor de val over een stukje karton of plastic strip in het gangpad. De rechtbank overwoog: “De enkele aanwezigheid van een voorwerp (een plastic strip, een klapbarker of een stukje karton) op de winkelvloer maakt naar het oordeel van de rechtbank nog niet dat sprake is van zodanige gevaarzetting dat Kruidvat op grond van onrechtmatige daad aansprakelijk is voor de schade die [verzoekster] daardoor lijdt. Dat is anders als, zoals door [verzoekster] gesteld, het gaat om voorwerpen van Kruidvat zelf die regelmatig op de grond terechtkomen en daarmee een gevaar vormen voor (onoplettende) klanten. [verzoekster] heeft met foto’s onderbouwd dat er regelmatig klapbarkers en/of kartonnen strips op de grond liggen in dit filiaal van Kruidvat en dat het – kennelijk – gaat om strips die makkelijk losschieten en vallen. Kruidvat heeft dat naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende weersproken. (..) Daarmee heeft Kruidvat haar klanten blootgesteld aan het aanmerkelijke gevaar daarover te struikelen of uit te glijden en op de vloer ten val te komen – met alle mogelijk ernstige gevolgen van dien – indien zij niet de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid betrachten. Dat winkelend publiek niet altijd voldoende oplettend en voorzichtig is acht de rechtbank voorzienbaar. Het ligt voor de hand dat een klant, ook als hij of zij meeloopt met een medewerkster, de blik (ook) richt op de schappen en de producten en daardoor niet steeds bedacht is op obstakels in het looppad of voorwerpen op de winkelvloer. Kruidvat moet er als winkelier daarom rekening mee houden dat bezoekers van de winkel niet steeds de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid in acht nemen wanneer zij door de winkel lopen.”

  9. Rechtbank Gelderland 3 juni 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:4727.

  10. Zie hierover ook GS Onrechtmatige daad, art. 6:162 BW, aant. 6.6.7.4.

  11. Rechtbank Noord-Holland 6 juni 2013, ECLI:NL:RBNHO:2013:CA3964. Volgens de rechtbank mag van een supermarkt worden verlangd dat zij, gelet op de aard van de levensmiddelen op de groente- en fruitafdeling en de wijze van inrichting van die afdeling (het feit dat klanten zelf groente en fruit kunnen pakken uit open bakken), bij het schoonhouden van de vloer meer zorg betracht dan op andere afdelingen. Daarbij heeft te gelden dat niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval onrechtmatigheid impliceert. Naar het oordeel van de rechtbank heeft de supermarkt met het door haar genoemde schoonmaakprotocol, in samenhang met de instructies aan het personeel en de voortdurende aanwezigheid van een medewerker, in het algemeen toereikende voorzorgsmaatregelen genomen. Geen onrechtmatigheid, ook niet in dit specifieke geval.

  12. Hof Leeuwarden 21 augustus 2002, ECLI:NL:GHLEE:2002:AE6799. Volgens het hof kan van een exploitant van een supermarkt in redelijkheid niet worden verwacht dat hij per afdeling één personeelslid permanent belast met het voorkomen van dergelijke ongevallen. Daarbij moet volgens het hof worden bedacht dat ongevallen als de onderhavige nimmer geheel zijn uit te sluiten, aangezien op een drukbezochte supermarktafdeling gemakkelijk enige gevallen van vervuiling door het personeel onopgemerkt kunnen blijven. Zie ook Groene Serie Onrechtmatige daad, 6.6.7.7 Casuïstiek; (groente-)afval in supermarkten e.d. bij: Burgerlijk Wetboek Boek 6, Artikel 162 [Onrechtmatige daad].

  13. Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba 6 juni 2009 ECLI:NL:OGHNAA:2009:BJ5901.

  14. Aldus Hof Den Bosch 3 maart 2009, ECLI:NL:GHSHE:2009:BN7067. Zie ook HR 7 oktober 2016, ECLI:NL:HR:2016:2283 waarin geen aansprakelijkheid werd aangenomen voor de val over stroomkabels op de markt. Het oordeel van het hof aangaande de zorgplicht van de gemeente werd door de Hoge Raad in stand gelaten. Bij dat oordeel van het hof werd gewicht toegekend aan het feit dat de kabels goed zichtbaar waren en dat er een kleine kans bestond op ongevallen door onoplettendheid van een voetganger. Een voetganger in een marktgebied moet zich rekenschap geven van mogelijke voorwerpen op de weg, te meer daar dat het druk kan zijn op de markt en geen goed zicht op het trottoir mogelijk kan zijn.

  15. Zie bijvoorbeeld Hof Den Bosch 23 februari 2016, ECLI:NL:GHSHE:2016:667 waarin een bezoekster van een supermarkt met haar winkelwagentje achteruitliep en daarbij over een zogeheten varkensrug struikelde. Het hof overwoog: “Anders dan [appellante] heeft betoogd lagen de varkensruggen niet haaks op de looproute. Integendeel, zij lagen (vrijwel) evenwijdig aan de looproute, want evenwijdig aan de rand van de stoep’ (…). De plaats waar de varkensruggen blijkens de in eerste aanleg door beide partijen overgelegde (en over en weer niet, althans niet voldoende gemotiveerd betwiste) foto’s in dit geval waren gesitueerd is naar algemene ervaringsregels niet als ongebruikelijk aan te merken. (…) Het hof neemt aan dat [appellante] de varkensrug niet heeft gezien toen zij achterwaarts haar boodschappenkar de stoep op wilde trekken. [appellante] zal niet met opzet over de varkensrug zijn gevallen. Dat wil echter niet zeggen dat de Gemeente daarmee rekening had moeten houden en de varkensruggen niet had moeten plaatsen.”

  16. Zie bijvoorbeeld Rechtbank Den Haag 2 mei 2013, ECLI:NL:RBDHA:2013:9261 in een zaak waarin een beheerder van een parkeerterrein op grond van art. 6:162 BW werd aangesproken wegens gladheid door sneeuw/ijzel: “Het is een feit van algemene bekendheid is dat een voetpad glad kan zijn wanneer er sneeuw en/of ijs op ligt en dat er daardoor een verhoogd risico bestaat op uitglijden en vallen. Ieder normaal mens dat – wanneer er buiten sneeuw en/of ijs ligt – naar buiten gaat dient hierop bedacht te zijn en van hem of haar mag worden verwacht dat hij of zij voldoende maatregelen neemt om uitglijden en vallen zoveel mogelijk te voorkomen. Wanneer iemand desondanks ten val komt ten gevolge van door sneeuw of ijs veroorzaakte gladheid, draagt die persoon in beginsel zijn of haar eigen schade. Dit is slechts anders wanneer onder de gegeven omstandigheden een derde maatregelen had moeten nemen om de val te voorkomen, bijvoorbeeld door met strooizout te strooien. Dit zal zich over het algemeen niet snel het geval zijn. Daarbij is nog van belang dat door middel van strooien het risico op uitglijden en vallen kan worden verminderd, maar dat ook als er gestrooid is een normaal mens er nog steeds terdege rekening mee moet houden dat hij desondanks kan uitglijden of vallen.”

  17. Hof Arnhem 26 september 2006, ECLI:NL:GHARN:2006:BA6100, VR 2007/75 (Van der Deen/De Broeierd). Het betrof een bezoeker van een restaurant die bij aankomst uitgleed op het pad. Zie ook Rechtbank Oost-Brabant 2 mei 2014, ECLI:NL:RBOBR:2014:2757 (X/Shell Floraplein) waarin een man ten val kwam op het terrein van een zelftankstation dat wel was geveegd, maar waarop sneeuw lag dat door auto’s was meegebracht. De rechtbank overweegt dat op een dergelijk tankstation weliswaar de verantwoordelijkheid rust voor de situatie ter plaatse en dat het tankstation een gevaarzettende situatie had laten bestaan door sneeuwresten bij de pompen te laten liggen, maar dat niet elke gevaarzetting een onrechtmatig handelen oplevert. In casu betrof het geen onrechtmatige gevaarzetting, nu het een feit van algemene bekendheid is dat er een gerede kans bestaat op uitglijden als de temperatuur zo laag is dat de sneeuw op straat blijft liggen en om die reden verhoogde oplettendheid van een ieder mag worden verwacht.

  18. Zie bijvoorbeeld Hof Amsterdam 1 november 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:4310, waarin een vrachtwagenchauffeur bij het uitstappen ten val kwam op een metalen plaat die door winters weer glad was. Het hof overwoog: “Naar het oordeel van het hof moeten de door Mondo getroffen maatregelen, bestaande in het hiervoor genoemde vegen en herhaaldelijk strooien van het terrein op de dagen dat winterse neerslag viel, in het algemeen als voldoende worden beschouwd ter voorkoming van het gevaar van vallen. Het hof neemt daarbij mede in overweging dat het hier gaat om een bedrijventerrein dat - naar door Mondo gesteld en door [appellant] onvoldoende weersproken - niet intensief werd gebruikt. Geen bijzondere omstandigheden zijn gesteld of gebleken die de conclusie rechtvaardigden dat in deze situatie meer of andere maatregelen van Mondo konden worden verlangd, temeer nu Mondo na de laatste strooi- en veegwerkzaamheden geen meldingen of signalen had ontvangen van gladheid. [appellant] heeft aldus geen omstandigheden gesteld op grond waarvan Mondo gehouden was meer maatregelen te nemen ter bestrijding van gladheid dan zij heeft gedaan. In elk geval kan niet als juist worden aanvaard dat de getroffen maatregelen reeds als onvoldoende moeten worden gekwalificeerd als op enig moment ergens op het terrein gladheid voorkomt.”

  19. HR 7 juli 2017, ECLI:NL:HR:2017:1271.

  20. L&S 2017 (afl. 4), p. 20 e.v.

  21. Hof Leeuwarden 20 augustus 1997, ECLI:NL:GHLEE:1997:AJ6482. Een bezoeker gleed uit over een gladde plek op de vloer. Deze was ontstaan door een kapot gevallen bierflesje. Personeel van winkel had scherven opgeruimd en was weg om een schrobber te halen. Volgens het hof doet een ongeval als het onderhavige zich geregeld voor en kunnen daarbij min of meer ernstige gevolgen worden verwacht. Dit geldt temeer nu kan worden aangenomen dat het winkelende publiek de aandacht niet in de eerste plaats gericht zal houden op de winkelvloer, aldus het hof. Daar komt bij dat het voor de winkelexploitant betrekkelijk eenvoudig en weinig kostbaar is om maatregelen te treffen, die kunnen voorkómen dat het onderhavige gevaar zich verwezenlijkt. Winkelexploitant aansprakelijk, na bewijsopdracht geen eigen schuld van de klant.

  22. Rb. Oost-Brabant 10 december 2015, ECLI:NL:RBOBR:2015:7334: “Indien komt vast te staan dat het ongeval heeft plaatsgevonden onder de door [verzoekster] gestelde omstandigheden is naar het oordeel van de rechtbank sprake van zodanige gevaarzetting dat [supermarkt]  uit hoofde van toerekenbare onrechtmatige daad verplicht is de schade die [verzoekster] dientengevolge lijdt te vergoeden. Immers, door een onbeheerde bloemenstand aan de rand van een drukbezochte passage te plaatsen, waarbij [supermarkt] gevallen bloemblaadjes en een natte vloer niet opruimt, stelt [supermarkt] haar klanten (en ander winkelend publiek) bloot aan het aanmerkelijke gevaar daarover uit te glijden en op de tegelvloer ten val te komen, indien zij niet de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid betrachten. Voorzienbaar is dat klanten van [supermarkt] (en ook het overige winkelende publiek) niet steeds bedacht zijn op een gladde (c.q. natte met losliggende bloemblaadjes bedekte) vloer, zeker niet in een, soms drukbezochte, overdekte passage.”

  23. Rb. Noord-Holland 21 maart 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:2596. Volgens de rechtbank had de vloer “ofwel meteen moeten worden schoongemaakt en gedroogd ofwel [supermarkt] had veiligheidsmaatregelen moeten treffen door bijvoorbeeld een waarschuwingsbord bij de natte plek te plaatsen.” Supermarkt aansprakelijk nu deze maatregelen achterwege zijn gelaten.

  24. Zie bijvoorbeeld Hof Amsterdam 24 november 2009, ECLI:NL:GHAMS:2009:BL4918 waarin een kinderkledingzaak aansprakelijk werd geacht voor een beknelling van een 5-jarige jongen op een roltrap in de winkel. Het hof achtte van doorslaggevende betekenis dat uit het ongevalsrapport van de Arbeidsinspectie was gebleken dat de roltrap het risico op het ontstaan van zeer ernstig letsel bij kinderen in zich bergde.

  25. Hof Amsterdam 27 juli 2006, JA 2006/113.

  26. Hof Amsterdam 12 mei 2005, rolnummer 824/04, alleen gepubliceerd op https://platformpersonenschade.verzekeraars.nl/hof-supermarkt-niet-aansprakelijk-voor-letsel-kind-na-hangen-aan-inpaktafel/. Een 7-jarige jongen liep in deze zaak ernstig letsel op nadat hij aan een inpaktafel was gaan schommelen, waardoor deze omviel en op zijn gezicht terechtkwam. Rechtbank en hof achtten supermarkt voor deze schade niet aansprakelijk, ondanks het feit dat in een ander filiaal ook een ongeval met eenzelfde tafel had plaatsgehad. In die zaak was een 8-jarig meisje uitgegleden en in een poging haar val te breken, greep zij deze stootrand met alle gevolgen van dien (de tafel viel om en kwam op haar gezicht terecht), Rechtbank Utrecht 24 april 2002, ECLI:NL:RBUTR:2002:AK4689. Het hof overwoog in de zaak van de 7-jarige jongen: “Ofschoon het ongeval zeer valt te betreuren, kan niet worden gezegd dat het is ontstaan door nalatigheid van [supermarkt]. [Supermarkt] heeft immers - onweersproken – aangevoerd dat dit type inpaktafel ten tijde van het ongeval reeds circa 11 a 12 jaar in minimaal 120 filialen stond, welke filialen wekelijks door honderdduizenden klanten bezocht worden en dat zich voor het ongeval van (zoon) daarmee slechts één incident, namelijk het ongeval van [meisje], heeft voorgedaan.” Volgens het hof had de supermarkt uit dit ene incident “niet het vermoeden hoeven te ontlenen dat door het plaatsen van de inpaktafels een gevaarlijke situatie voor jonge kinderen in het leven werd geroepen. Met name had supermarkt niet bedacht hoeven te zijn op de onderhavige situatie waarin de inpaktafel als klimrek c.q. turntoestel is gebruikt. Ten tijde van het ongeval van (zoon) was derhalve een ongeval met deze schade door het omvallen van een inpaktafel niet zo waarschijnlijk, dat van [supermarkt] verlangd kon worden dat zij ter voorkoming daarvan maatregelen zou hebben genomen.”

  27. Rb. Noord-Holland 21 maart 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:2596

  28. Zie ook C.J.H. Brunner in zijn annotatie bij HR 9 december 1994, NJ 1996/403 (Zwiepende tak) dat zulke achteraf bezien mogelijke veiligheidsmaatregelen niet (zonder meer) in retrospectief als rechtens vereist mogen worden gekwalificeerd. “Is letsel of zaakschade ontstaan, dan is achteraf meestal wel aan te wijzen hoe die schade had kunnen worden voorkomen door extra voorzorgsmaatregelen te nemen. De verleiding is dan groot om te zeggen, dat het nalaten van die voorzorgsmaatregelen onzorgvuldig was. Dat is te gemakkelijk, zoals deze zaak goed illustreert.” Zie in gelijke zin ook T.F.E. Tjong Tjin Tai, WPNR 2005/6620; en K.J.O. Jansen, Informatieplichten (diss. Leiden), Deventer: Kluwer 2012, par. 4.3.6 en W.H. van Boom, Structurele fouten in het aansprakelijkheidsrecht (oratie Tilburg), 2003, p. 14-16.

  29. Alsdus Giard en Van Boom in hun noot bij het Skeeler-arrest (NTBR 2006/54). Bij het evalueren van wat er fout ging zou de gedachte kunnen blijven hangen dat de schade eenvoudig voorkomen had kunnen worden. Hierdoor worden gebeurtenissen die zich in het verleden hebben afgespeeld achteraf als relatief onvermijdelijk en voor de hand liggend beschouwd, zonder dat men zich realiseert dat de later verworven kennis van invloed is op dat oordeel. Het gevolg hiervan is dat er meestal strenger geoordeeld wordt: men overschat de voorspelbaarheid van voorbije zaken.

  30. Het ging in het aangehaalde voorbeeld om McDonalds maar de uitspraak is naar mijn inschatting ook van toepassing op supermarkten.

  31. Rechtbank Zwolle-Lelystad 8 september 2010, ECLI:NL:RBZLY:2010:BO5031.

  32. Rechtbank Noord-Holland 21 oktober 2020, ECLI:NL:RBHNO:2020:8480.

  33. Een kerk is geen supermarkt maar naar mijn inschatting gelden dezelfde overwegingen ten aanzien van de supermarkt.

  34. Rechtbank Midden-Nederland 10 juni 2020, ECLI:NL:RBMNE:2020:2220.

  35. Rechtbank Amsterdam 22 augustus 2013,ongepubliceerd maar te vinden op de website van platform personenschade onder C/13/536327 / HA RK 13-40. https://platformpersonenschade.verzekeraars.nl/rb-deelgeschil-supermarkt-niet-aansprakelijk-voor-val-over-gladde-vloer/

  36. Hof Amsterdam 7 februari 2017, ECLI:NL:GHAMS:2017:368.

  37. Rechtbank Oost-Brabant 8 januari 2014, ECLI:NL:RBOBR:2014:341.

  38. Hof Leeuwarden 20 augustus 1997, ECLI:NL:GHLEE:1997:AJ6482. In vergelijkbare zin Rechtbank Oost-Brabant 10 december 2015, ECLI:NL:RBOBR:2015:7334 en Rechtbank Gelderland 3 juni 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:4727.

  39. Rechtbank Rotterdam 18 november 2020, ECLI:NL:RBROT:2020:11149.



Ze spreken veelal tot de verbeelding: zaken waarin een supermarkt wordt aangesproken voor schade opgelopen tijdens het winkelen. Van valpartijen over dozen in het gangpad, glijpartijen over een blaadje sla of een doorweekte inloopmat.1 Wat voor claims kan (een verzekeraar van) een supermarkt verwachten en hoe gaat de rechter daar mee om? Hoe ver reikt de zorgplicht van de supermarkt?

door Daphne Gouweloos

| advocaat bij WIJ advocaten B.V.

Aansprakelijkheid
van de supermarkt 
voor letsel opgelopen 
door bezoekers  

Jurisprudentie

terug

De voorzichtige
conclusie is dat de
enkele schending
van de normale oplettendheid niet snel leidt tot het toepassen van eigen schuld.
Onder omstandigheden
lijkt een verhoogde oplettendheid te mogen worden verwacht van
de bezoeker.

Protocol: niet naleving leidt eerder tot aansprakelijkheid; naleving bevrijdt
niet altijd van aansprakelijkheid.

Juridisch kader

Art. 6:162 BW

De bezoeker bij wie letselschade is ontstaan, zal zijn vordering veelal baseren op art. 6:162 BW2. Of sprake is van onrechtmatige gevaarzetting moet worden bepaald aan de hand van alle omstandigheden van het geval waarbij de zogeheten ‘kelderluikcriteria’ zoals in 1995 door de Hoge Raad geformuleerd van groot belang zijn.3 Beoordeeld moet worden of aan degene die een situatie in het leven roept die bij niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid gevaarlijk is, de eis kan worden gesteld dat hij rekening houdt met de mogelijkheid dat die oplettendheid en voorzichtigheid niet in acht zullen worden genomen en met het oog daarop veiligheidsmaatregelen treft. Daarbij moet gelet worden op de mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid kan worden verwacht, de grootte van de kans dat daaruit ongevallen kunnen ontstaan, de ernst die de gevolgen daarvan kunnen hebben en de mate van bezwaarlijkheid van de te nemen veiligheidsmaatregelen.

De feitenrechtspraak over de aansprakelijkheid van supermarkten is casuïstisch van aard, maar er zijn wel – op de kelderluikcriteria gebaseerde – omstandigheden uit af te leiden die meewegen bij het oordeel of sprake is van aansprakelijkheid. Ik behandel de omstandigheden hierna afzonderlijk, maar uiteindelijk zijn het (net als de kelderluikcriteria) communicerende vaten die elkaar onderling beïnvloeden.


Openbaar versus particulier

De te stellen veiligheidseisen hangen ten nauwste samen met de beoogde bestemming van een gebouw. Voor een gebouw dat in beginsel voor een ieder toegankelijk is, zoals een winkel, gelden strengere veiligheidseisen dan voor een woonhuis. Voorbeeld: een glaswand waar iemand doorheen valt zal in de Jaarbeurs eerder tot aansprakelijkheid leiden4 dan in een particuliere woning.5 










Verminderde oplettendheid

Naarmate een opstal voor meer gebruikers toegankelijk is en voor gebruikers die minder opmerkzaamheid in acht nemen, zoals winkelend publiek, nemen de veiligheidseisen toe. Een supermarkt moet rekening houden met de verminderde oplettendheid van klanten – hun ogen zullen gericht zijn op de schappen met producten. Met deze verminderde oplettendheid van de klanten was ten onrechte geen rekening gehouden in het geval van 1) een doos in het gangpad,6 2) een kubus bij de kassa7 en 3) een stuk karton of plastic strip in het gangpad8 of 4) een lege pallet in een looppad van Aldi.9 


Normaal/incidenteel versus abnormaal/structureel

In het algemeen geldt dat normale of incidentele vormen van gladheid of bevuiling, die eenvoudig waarneembaar of voorzienbaar zijn, niet snel tot aansprakelijkheid leiden. Is echter sprake van een abnormale of juist structurele vorm van gladheid of bevuiling, die minder goed waarneembaar is, dan ligt aansprakelijkheid eerder voor de hand.10 Wat is dan normaal?


Normaal/incidenteel

In de winkel wordt als normaal geacht de aanwezigheid van een sperzieboon11, een stuk bladgroente12 of een bananenschil13 op de vloer. Doorgaans worden in deze zaken de door de supermarktexploitant getroffen maatregelen (maatregelen met betrekking tot een regelmatige reiniging van de vloer en maatregelen met betrekking tot toezicht en instructie van het personeel) als voldoende beoordeeld.

Buiten de winkel geldt het volgende. In het algemeen mag van degene die over de stoep of over de parkeerplaats loopt worden verwacht dat hij rekening houdt met allerlei (zichtbare) obstakels, zoals lantaarnpalen, brievenbussen en prullenbakken, maar ook met paaltjes en drempels.14 Aansprakelijkheid wordt dan ook niet snel aangenomen voor obstakels of ongerechtigheden buiten de supermarkt.15

Bij gladheid door sneeuw gaat het om een incidenteel risico. De lijn in de rechtspraak is dat van voetgangers in winterse omstandigheden extra oplettendheid mag worden verwacht.16 Van de terreinbeheerder kan niet worden verwacht dat hij zijn terrein te allen tijde 100% sneeuw- en ijsvrij houdt. Op hem rust een inspanningsverplichting, geen resultaatsverplichting.17 Om aan te tonen dat aan de inspanningsplicht is voldaan zal de bedrijfsmatige terreinbeheerder doorgaans moeten beschikken over een deugdelijk gladheidsbestrijdingsplan, dat tevens is nageleefd.18 Overigens werd IKEA aansprakelijk geacht voor de gevolgen van een valpartij op de stoep voor de winkel door winterse omstandigheden.19 In dit oordeel woog de massaliteit van vijfduizend bezoekers per dag mee; hierdoor zullen volgens het hof de bezoekers van IKEA niet steeds voldoende oplettend zijn en zal de kans op ongevallen in het geval van gladheid min of meer aanzienlijk zijn. “De kosten van maatregelen om gladheid te bestrijden, moet IKEA redelijkerwijs kunnen bestrijden uit de omzet die met de bedoelde massaliteit verbonden is.”, aldus het oordeel van het hof dat in stand gelaten werd door de Hoge Raad. Rutten en Heideman zijn kritisch over het arrest. De massaliteit is wat hen betreft onvoldoende om aan te nemen dat sprake was van een blootstelling aan een groter risico dan onder de gegeven omstandigheden verantwoord was. Juist vanwege die massaliteit mag naar hun mening extra oplettendheid worden verwacht van de benadeelde, met name indien sprake is van “gewone” weersomstandigheden waarbij altijd rekening moet worden gehouden met een beetje nattigheid.20 Ik deel de mening van de schrijvers dat het enkele feit dat sprake is van massaliteit niet tot het oordeel zou moeten leiden dat een bezoeker wordt blootgesteld aan een groter risico dan onder de gegeven omstandigheden verantwoord is en waarop een normaal mens bedacht moet zijn. Dit doet afbreuk aan de eigen verantwoordelijkheid die van de weggebruiker mag worden verwacht. De weggebruiker dient zijn gedrag aan te passen aan de omstandigheden.


Structureel/abnormaal:

Een plas bier door een gevallen bierflesje,21 bloemblaadjes bij een bloemenstand,22 ‘smurrie’ bestaande uit water en groenteresten23 worden als een abnormaal risico aangemerkt waarbij meer van de supermarkt wordt verwacht. In de uitspraken weegt mee dat dergelijke situaties zich geregeld zullen voordoen en waarbij min of meer ernstige gevolgen kunnen worden verwacht. In die gevallen mogen maatregelen van de supermarkt worden verwacht. Onder deze categorie vallen naar mijn inschatting ook het omgevallen pak vla, de gevallen eieren die over de vloer uitspreiden of andere gladheid veroorzakende substanties die meer zijn dan een enkel sla- of bloemblaadje.


Jonger slachtoffer en ernstiger letsel

Naarmate het slachtoffer jonger is en het letsel ernstiger, lijkt eerder aansprakelijkheid te worden aangenomen.24 Echter, Praxis hoeft haar inrichting niet volledig af te stemmen op de aanwezigheid van kleine kinderen die allerlei vormen van (risicovol)  speels gedrag vertonen. Praxis mag van haar winkelend publiek verwachten dat het in een doe-het-zelfzaak extra waakzaam is, zeker van degenen die kleine kinderen meebrengen.25 En een supermarkt hoeft er niet op bedacht te zijn dat een kind een inpaktafel als speeltoestel gebruikt.26

Protocol: niet naleving leidt eerder tot aansprakelijkheid; naleving bevrijdt niet altijd van aansprakelijkheid

Als de supermarkt niet volgens eigen instructies en protocol heeft gewerkt wordt eerder geconcludeerd tot aansprakelijkheid. Naleving van het schoonmaakprotocol van de supermarkt, op grond waarvan de vloer eenmaal per dag gereinigd werd en meerdere keren per dag werd gecontroleerd op verontreiniging, bevrijdt de supermarkt echter niet van aansprakelijkheid, aldus die hiervoor genoemde zaak van Rechtbank Noord-Holland waarin een klant was uitgegleden over smurrie op de vloer bestaande uit water en etensresten.27 









Dat het naleven van het schoonmaakprotocol niet direct betekent dat de supermarkt vrijuit gaat, kan ik begrijpen. Gewaakt dient echter te worden voor het oordeel op basis van wijsheid achteraf, de zogenaamde hindsight bias.28 De onrechtmatigheid dient immers niet te worden geconstrueerd met de kennis van de afloop. In de wetenschap van de afloop van het ongeval, schuilt het risico dat deze van invloed is op het oordeel over het handelen van de bezitter.29 De vraag of sprake is geweest van een schending van de zorgplicht door de aangesproken supermarkt dient te worden beoordeeld naar het moment waarop het ongeval plaatsvond. Daarbij staat onder meer centraal – gezien het Kelderluikarrest – of de aangesproken partij ten tijde van het ongeval de juiste afweging van risico en voorzorg heeft gemaakt. Indien de supermarkt kan aantonen dat zij een deugdelijk protocol hanteert dat tevens is nageleefd zou dit wel een indicatie kunnen zijn voor een naleving van de zorgplicht.










Zichtbaar/voorzienbaar versus niet zichtbaar/niet voorzienbaar

Meer algemeen geldt dat botsingen met of valpartijen door fysieke obstakels die niet goed zichtbaar zijn voor potentiële slachtoffers, bijvoorbeeld omdat de kleur van het obstakel niet contrasteert met de ondergrond, eerder tot aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad leiden van degene die voor de toestand van de vloer verantwoordelijk was. Dit geldt ook indien sprake is van een situatie waarin voorwerpen regelmatig op de grond terechtkomen en daarmee een gevaar vormen voor (onoplettende) klanten.


Goed zichtbaar

  • Vloeistof op de vloer is voorzienbaar voor bezoekers. Volgens de rechtbank is het feit dat personeel en bezoekers in de druk bezochte restaurants van McDonald’s30 voedsel(resten) of vloeistof op de vloer kunnen morsen ‘voorzienbaar en zichtbaar’ voor bezoekers, terwijl het een voor McDonald’s ‘niet continue te vermijden omstandigheid’ betreft. Tegen deze achtergrond behoefde McDonald’s niet ‘ieder risico op het plaatsvinden van een val als gevolg van op de vloer terechtgekomen vloeistof’ uit te sluiten. De in casu door McDonald’s getroffen voorzorgsmaatregelen, tot uitdrukking komend in een uitvoerige schoonmaakplanning, op grond waarvan de restaurantvloer ‘op gezette tijden grondig geveegd, gedweild en machinaal geschrobd’ werd, worden door de rechtbank als voldoende beoordeeld. De rechter wijst de vordering af.31
  • Voor bezoekers van een supermarkt is het voorzienbaar dat de vloer tussen de schuifdeuren en de permanente droogloopmat vanwege regenval nat kan zijn. De supermarkt is niet gehouden tot het treffen van extra maatregelen. Nu eiser op weg naar buiten was en niet werd afgeleid bij het zoeken naar producten, mocht een gemiddelde oplettendheid worden verwacht.32
  • Een mat in een kerk33 is ook zichtbaar voor de bezoeker. De mat was er neergelegd uit veiligheidsoogpunt, ter afdekking van stroomkabels voor een nabijgelegen kermis. De mat was goed zichtbaar. Voor extra veiligheidsmaatregelen was geen reden. Het is algemeen bekend dat een oppervlak dat nat is, gladder wordt.34 Daarvoor hoeft niet extra gewaarschuwd te worden.
  • Afwasmiddel op de vloer terwijl er een schoonmakende werkneemster aanwezig is, is naar het oordeel van de rechtbank voldoende waarschuwing dat voorzichtigheid geboden was.35


Niet goed zichtbaar

  • Van een eigenaar van het winkelcentrum, als eigenaar van de opstal, kan verwacht worden dat zij maatregelen treft om uitglijden op een houten vloer zoveel mogelijk te voorkomen. Nu de houten vloer voor de uitgang van een lift was gelegen en gebruikers van de lift dus min of meer onverwacht de houten vloer betraden, terwijl bij een eerdere inspectie was gebleken dat de anti-sliplaag niet voldeed, acht het hof voorshands bewezen dat de vloer gebrekkig was, zoals vereist voor aansprakelijkheid ex art. 6:174 en/of 6:162 BW.36

De klant hoeft geen rekening te houden met het wegschuiven van een natte vloermat. Hoewel klanten bij regenachtig weer rekening moeten houden met een gladde tegelvloer, behoeven zij er niet op bedacht te zijn dat vanwege de nattigheid de mat (die nu juist is bedoeld ter voorkoming van uitglijden op de tegels) kan wegschuiven. De supermarkt had er zorg voor kunnen dragen dat de mat niet kon verschuiven, bijvoorbeeld door deze verdiept in de vloer te leggen of aan de vloer vast te maken. Niet gesteld is dat en waarom dit voor haar bezwaarlijk zou zijn geweest. Ook had de supermarkt eenvoudig een waarschuwingsbordje kunnen plaatsen.37


Wanneer slaat de balans door in het nadeel van de supermarkt?

Eigen schuld

Indien een ongeval mede is veroorzaakt door eigen gedragingen van de benadeelde of van gebeurtenissen (waaronder begrepen gedragingen van derden) die in zijn risicosfeer liggen, kan de schade op grond van art. 6:101 BW worden verdeeld over de dader en de benadeelde. De vergoedingsplicht van de dader wordt dan verminderd met een gedeelte dat voor eigen rekening van de benadeelde moet blijven. Die verdeling moet in de eerste plaats aan de hand van de wederzijdse causaliteit plaatsvinden (hoofdregel), waarvan het resultaat vervolgens veranderd kan worden op gronden van billijkheid (billijkheidscorrectie). Op de aangesproken partij rust het bewijs van de feiten en omstandigheden waaruit volgt dat sprake is dat sprake is van eigen schuld.














Het Hof Leeuwarden achtte de enkele onoplettendheid van een bezoeker van een supermarkt onvoldoende om tot het oordeel te komen dat sprake was van eigen schuld, met name omdat door de supermarkt niet was aangetoond dat de plas bier was gemarkeerd ter waarschuwing van het winkelende publiek.38

Een klant van de Hornbach die over enkele grijze elektrabuizen stapte en achterover viel, had wel eigen schuld van 25% tegen zich te laten gelden. Van een bezoeker van een bouwmarkt mag naar het oordeel van de rechtbank worden verwacht dat hij in zekere mate erop bedacht is dat er in de buurt van de kassa’s producten op de grond staan of liggen, omdat deze daar door klanten worden neergezet, in afwachting van hun beurt.39

Eveneens 25% eigen schuld werd toegekend in een zaak waarin een winkelende kant struikelde over een loopplaat die uitstak. Het hof overwoog: “Aan [geïntimeerde] kan worden toegerekend dat zij haar voeten onvoldoende heeft opgetild en niet heeft uitgekeken waar zij liep en dit vooral ook in een situatie waarin voor haar onmiskenbaar duidelijk was dat zij langs een bouwhek een bijzonder pad moest volgen waar het winkelcentrum onder constructie was. [geïntimeerde] wist ook dat het winkelcentrum verbouwd werd omdat zij daar regelmatig kwam. Ook in dat kader paste extra oplettendheid. (…) Tegenover de relatief geringe fout van [appellant 2] om de overgang naar de loopplaat te beveiligen dan wel voor de rand te waarschuwen, staat hetgeen hiervoor aan [geïntimeerde] als eigen onoplettendheid wordt toegerekend. Het hof waardeert een en ander in een verhouding van 1:3, zodat [appellant 2] 25% van de schade aan [geïntimeerde] moet vergoeden, meer niet.”

De voorzichtige conclusie is dat de enkele schending van de normale oplettendheid niet snel leidt tot het toepassen van eigen schuld. Onder omstandigheden lijkt een verhoogde oplettendheid te mogen worden verwacht van de bezoeker (ik denk dan aan gladheid door ijzel, grotere objecten op een plek waar je ze kan verwachten, zichtbare gevaarlijke situaties). Voor zover deze schending van deze verhoogde oplettendheid niet leidt tot afwijzing van aansprakelijkheid, kan dit een percentage eigen schuld opleveren.


Afronding

Ik concludeer voor wat betreft de vordering op grond van art. 6:162 BW dat enige mate van risico acceptabel is, ook als daardoor mensen ten val komen, mits de aangesproken partij redelijke maatregelen heeft getroffen, welke maatregelen dus niet de strekking hoeven te hebben ieder risico op een valpartij uit te sluiten. Van een supermarkt kan in elk geval niet verwacht worden dat zij haar vloer te allen tijde vrij houdt van ongerechtigheden zoals water/sneeuw of een los item zoals een groenteblad of sperzieboon. Ook kan van de supermarkt in redelijkheid niet verlangd worden dat zij één personeelslid permanent belast met het waarschuwen van mensen en/of het voorkomen van ongevallen. Ten slotte mag van een bezoeker worden verwacht dat hij oplettend is. Wanneer een supermarkt op de hoogte is van een onveilige situatie, dient zij daar maatregelen tegen te treffen en indien dat niet mogelijk is: voor de onveilige situatie waarschuwen.


dicht

  1. Vermeldenswaard is in dit verband het artikel van B.M. Paijmans, Vallen en uitglijden: (g)een slippery slope, VR 2021/1 dat gaat over de reikwijdte van de buitencontractuele aansprakelijkheid van de privaatrechtelijke persoon die verantwoordelijk is voor een (semi)publiek toegankelijke (binnen- of buiten)ruimte, zoals (rondom) winkels, supermarkten, restaurants, ziekenhuizen, sauna’s et cetera.
  2. Ik volsta hier met de opmerking dat de enkele aanwezigheid een substantie, voorwerp of ongerechtigheid op een vloer, niet maakt dat de vloer gebrekkig is als bedoeld in art. 6:174 BW.
  3. HR 5 november 1965, ECLI:NL:HR:1965:AB7079.
  4. Hof Amsterdam 28 april 2009, ECLI:NL:GHAMS:2009:BI4930.
  5. Rechtbank Middelburg 30 maart 2005, JA 2007, 48 en recent Hof 's-Hertogenbosch, 18 januari 2022

    ECLI:NL:GHSHE:2022:103.

  6. Rechtbank Zwolle-Lelystad 8 september 2010, ECLI:NL:RBZLY:2010:BO5031.

  7. Rechtbank Breda, 16 januari 2012, ECLI:NL:RBBRE:2012:BV1481. Ook de Rechtbank Breda heeft oog voor de verminderde oplettendheid van het winkelend publiek en achtte een supermarkt aansprakelijk voor de val over een bij de kassa geplaatste kubus: “Een supermarkt (…)  dient er voorts rekening mee te houden dat haar klanten niet altijd de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid in acht nemen bij het lopen door de winkel. In een supermarkt zal de aandacht van klanten vooral gericht zijn op de winkelschappen en in het geval van [verzoekster], nu zij wilde afrekenen, op de kassa’s, en dient de inrichting van de winkel daarop afgestemd te zijn ter voorkoming van ongevallen met klanten

  8. Rechtbank Midden-Nederland, 30 december 2015, ECLI:NL:RBMNE:2015:9661. Kruidvat werd aansprakelijk geacht voor de val over een stukje karton of plastic strip in het gangpad. De rechtbank overwoog: “De enkele aanwezigheid van een voorwerp (een plastic strip, een klapbarker of een stukje karton) op de winkelvloer maakt naar het oordeel van de rechtbank nog niet dat sprake is van zodanige gevaarzetting dat Kruidvat op grond van onrechtmatige daad aansprakelijk is voor de schade die [verzoekster] daardoor lijdt. Dat is anders als, zoals door [verzoekster] gesteld, het gaat om voorwerpen van Kruidvat zelf die regelmatig op de grond terechtkomen en daarmee een gevaar vormen voor (onoplettende) klanten. [verzoekster] heeft met foto’s onderbouwd dat er regelmatig klapbarkers en/of kartonnen strips op de grond liggen in dit filiaal van Kruidvat en dat het – kennelijk – gaat om strips die makkelijk losschieten en vallen. Kruidvat heeft dat naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende weersproken. (..) Daarmee heeft Kruidvat haar klanten blootgesteld aan het aanmerkelijke gevaar daarover te struikelen of uit te glijden en op de vloer ten val te komen – met alle mogelijk ernstige gevolgen van dien – indien zij niet de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid betrachten. Dat winkelend publiek niet altijd voldoende oplettend en voorzichtig is acht de rechtbank voorzienbaar. Het ligt voor de hand dat een klant, ook als hij of zij meeloopt met een medewerkster, de blik (ook) richt op de schappen en de producten en daardoor niet steeds bedacht is op obstakels in het looppad of voorwerpen op de winkelvloer. Kruidvat moet er als winkelier daarom rekening mee houden dat bezoekers van de winkel niet steeds de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid in acht nemen wanneer zij door de winkel lopen.”

  9. Rechtbank Gelderland 3 juni 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:4727.

  10. Zie hierover ook GS Onrechtmatige daad, art. 6:162 BW, aant. 6.6.7.4.

  11. Rechtbank Noord-Holland 6 juni 2013, ECLI:NL:RBNHO:2013:CA3964. Volgens de rechtbank mag van een supermarkt worden verlangd dat zij, gelet op de aard van de levensmiddelen op de groente- en fruitafdeling en de wijze van inrichting van die afdeling (het feit dat klanten zelf groente en fruit kunnen pakken uit open bakken), bij het schoonhouden van de vloer meer zorg betracht dan op andere afdelingen. Daarbij heeft te gelden dat niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval onrechtmatigheid impliceert. Naar het oordeel van de rechtbank heeft de supermarkt met het door haar genoemde schoonmaakprotocol, in samenhang met de instructies aan het personeel en de voortdurende aanwezigheid van een medewerker, in het algemeen toereikende voorzorgsmaatregelen genomen. Geen onrechtmatigheid, ook niet in dit specifieke geval.

  12. Hof Leeuwarden 21 augustus 2002, ECLI:NL:GHLEE:2002:AE6799. Volgens het hof kan van een exploitant van een supermarkt in redelijkheid niet worden verwacht dat hij per afdeling één personeelslid permanent belast met het voorkomen van dergelijke ongevallen. Daarbij moet volgens het hof worden bedacht dat ongevallen als de onderhavige nimmer geheel zijn uit te sluiten, aangezien op een drukbezochte supermarktafdeling gemakkelijk enige gevallen van vervuiling door het personeel onopgemerkt kunnen blijven. Zie ook Groene Serie Onrechtmatige daad, 6.6.7.7 Casuïstiek; (groente-)afval in supermarkten e.d. bij: Burgerlijk Wetboek Boek 6, Artikel 162 [Onrechtmatige daad].

  13. Gemeenschappelijk Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen en Aruba 6 juni 2009 ECLI:NL:OGHNAA:2009:BJ5901.

  14. Aldus Hof Den Bosch 3 maart 2009, ECLI:NL:GHSHE:2009:BN7067. Zie ook HR 7 oktober 2016, ECLI:NL:HR:2016:2283 waarin geen aansprakelijkheid werd aangenomen voor de val over stroomkabels op de markt. Het oordeel van het hof aangaande de zorgplicht van de gemeente werd door de Hoge Raad in stand gelaten. Bij dat oordeel van het hof werd gewicht toegekend aan het feit dat de kabels goed zichtbaar waren en dat er een kleine kans bestond op ongevallen door onoplettendheid van een voetganger. Een voetganger in een marktgebied moet zich rekenschap geven van mogelijke voorwerpen op de weg, te meer daar dat het druk kan zijn op de markt en geen goed zicht op het trottoir mogelijk kan zijn.

  15. Zie bijvoorbeeld Hof Den Bosch 23 februari 2016, ECLI:NL:GHSHE:2016:667 waarin een bezoekster van een supermarkt met haar winkelwagentje achteruitliep en daarbij over een zogeheten varkensrug struikelde. Het hof overwoog: “Anders dan [appellante] heeft betoogd lagen de varkensruggen niet haaks op de looproute. Integendeel, zij lagen (vrijwel) evenwijdig aan de looproute, want evenwijdig aan de rand van de stoep’ (…). De plaats waar de varkensruggen blijkens de in eerste aanleg door beide partijen overgelegde (en over en weer niet, althans niet voldoende gemotiveerd betwiste) foto’s in dit geval waren gesitueerd is naar algemene ervaringsregels niet als ongebruikelijk aan te merken. (…) Het hof neemt aan dat [appellante] de varkensrug niet heeft gezien toen zij achterwaarts haar boodschappenkar de stoep op wilde trekken. [appellante] zal niet met opzet over de varkensrug zijn gevallen. Dat wil echter niet zeggen dat de Gemeente daarmee rekening had moeten houden en de varkensruggen niet had moeten plaatsen.”

  16. Zie bijvoorbeeld Rechtbank Den Haag 2 mei 2013, ECLI:NL:RBDHA:2013:9261 in een zaak waarin een beheerder van een parkeerterrein op grond van art. 6:162 BW werd aangesproken wegens gladheid door sneeuw/ijzel: “Het is een feit van algemene bekendheid is dat een voetpad glad kan zijn wanneer er sneeuw en/of ijs op ligt en dat er daardoor een verhoogd risico bestaat op uitglijden en vallen. Ieder normaal mens dat – wanneer er buiten sneeuw en/of ijs ligt – naar buiten gaat dient hierop bedacht te zijn en van hem of haar mag worden verwacht dat hij of zij voldoende maatregelen neemt om uitglijden en vallen zoveel mogelijk te voorkomen. Wanneer iemand desondanks ten val komt ten gevolge van door sneeuw of ijs veroorzaakte gladheid, draagt die persoon in beginsel zijn of haar eigen schade. Dit is slechts anders wanneer onder de gegeven omstandigheden een derde maatregelen had moeten nemen om de val te voorkomen, bijvoorbeeld door met strooizout te strooien. Dit zal zich over het algemeen niet snel het geval zijn. Daarbij is nog van belang dat door middel van strooien het risico op uitglijden en vallen kan worden verminderd, maar dat ook als er gestrooid is een normaal mens er nog steeds terdege rekening mee moet houden dat hij desondanks kan uitglijden of vallen.”

  17. Hof Arnhem 26 september 2006, ECLI:NL:GHARN:2006:BA6100, VR 2007/75 (Van der Deen/De Broeierd). Het betrof een bezoeker van een restaurant die bij aankomst uitgleed op het pad. Zie ook Rechtbank Oost-Brabant 2 mei 2014, ECLI:NL:RBOBR:2014:2757 (X/Shell Floraplein) waarin een man ten val kwam op het terrein van een zelftankstation dat wel was geveegd, maar waarop sneeuw lag dat door auto’s was meegebracht. De rechtbank overweegt dat op een dergelijk tankstation weliswaar de verantwoordelijkheid rust voor de situatie ter plaatse en dat het tankstation een gevaarzettende situatie had laten bestaan door sneeuwresten bij de pompen te laten liggen, maar dat niet elke gevaarzetting een onrechtmatig handelen oplevert. In casu betrof het geen onrechtmatige gevaarzetting, nu het een feit van algemene bekendheid is dat er een gerede kans bestaat op uitglijden als de temperatuur zo laag is dat de sneeuw op straat blijft liggen en om die reden verhoogde oplettendheid van een ieder mag worden verwacht.

  18. Zie bijvoorbeeld Hof Amsterdam 1 november 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:4310, waarin een vrachtwagenchauffeur bij het uitstappen ten val kwam op een metalen plaat die door winters weer glad was. Het hof overwoog: “Naar het oordeel van het hof moeten de door Mondo getroffen maatregelen, bestaande in het hiervoor genoemde vegen en herhaaldelijk strooien van het terrein op de dagen dat winterse neerslag viel, in het algemeen als voldoende worden beschouwd ter voorkoming van het gevaar van vallen. Het hof neemt daarbij mede in overweging dat het hier gaat om een bedrijventerrein dat - naar door Mondo gesteld en door [appellant] onvoldoende weersproken - niet intensief werd gebruikt. Geen bijzondere omstandigheden zijn gesteld of gebleken die de conclusie rechtvaardigden dat in deze situatie meer of andere maatregelen van Mondo konden worden verlangd, temeer nu Mondo na de laatste strooi- en veegwerkzaamheden geen meldingen of signalen had ontvangen van gladheid. [appellant] heeft aldus geen omstandigheden gesteld op grond waarvan Mondo gehouden was meer maatregelen te nemen ter bestrijding van gladheid dan zij heeft gedaan. In elk geval kan niet als juist worden aanvaard dat de getroffen maatregelen reeds als onvoldoende moeten worden gekwalificeerd als op enig moment ergens op het terrein gladheid voorkomt.”

  19. HR 7 juli 2017, ECLI:NL:HR:2017:1271.

  20. L&S 2017 (afl. 4), p. 20 e.v.

  21. Hof Leeuwarden 20 augustus 1997, ECLI:NL:GHLEE:1997:AJ6482. Een bezoeker gleed uit over een gladde plek op de vloer. Deze was ontstaan door een kapot gevallen bierflesje. Personeel van winkel had scherven opgeruimd en was weg om een schrobber te halen. Volgens het hof doet een ongeval als het onderhavige zich geregeld voor en kunnen daarbij min of meer ernstige gevolgen worden verwacht. Dit geldt temeer nu kan worden aangenomen dat het winkelende publiek de aandacht niet in de eerste plaats gericht zal houden op de winkelvloer, aldus het hof. Daar komt bij dat het voor de winkelexploitant betrekkelijk eenvoudig en weinig kostbaar is om maatregelen te treffen, die kunnen voorkómen dat het onderhavige gevaar zich verwezenlijkt. Winkelexploitant aansprakelijk, na bewijsopdracht geen eigen schuld van de klant.

  22. Rb. Oost-Brabant 10 december 2015, ECLI:NL:RBOBR:2015:7334: “Indien komt vast te staan dat het ongeval heeft plaatsgevonden onder de door [verzoekster] gestelde omstandigheden is naar het oordeel van de rechtbank sprake van zodanige gevaarzetting dat [supermarkt]  uit hoofde van toerekenbare onrechtmatige daad verplicht is de schade die [verzoekster] dientengevolge lijdt te vergoeden. Immers, door een onbeheerde bloemenstand aan de rand van een drukbezochte passage te plaatsen, waarbij [supermarkt] gevallen bloemblaadjes en een natte vloer niet opruimt, stelt [supermarkt] haar klanten (en ander winkelend publiek) bloot aan het aanmerkelijke gevaar daarover uit te glijden en op de tegelvloer ten val te komen, indien zij niet de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid betrachten. Voorzienbaar is dat klanten van [supermarkt] (en ook het overige winkelende publiek) niet steeds bedacht zijn op een gladde (c.q. natte met losliggende bloemblaadjes bedekte) vloer, zeker niet in een, soms drukbezochte, overdekte passage.”

  23. Rb. Noord-Holland 21 maart 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:2596. Volgens de rechtbank had de vloer “ofwel meteen moeten worden schoongemaakt en gedroogd ofwel [supermarkt] had veiligheidsmaatregelen moeten treffen door bijvoorbeeld een waarschuwingsbord bij de natte plek te plaatsen.” Supermarkt aansprakelijk nu deze maatregelen achterwege zijn gelaten.

  24. Zie bijvoorbeeld Hof Amsterdam 24 november 2009, ECLI:NL:GHAMS:2009:BL4918 waarin een kinderkledingzaak aansprakelijk werd geacht voor een beknelling van een 5-jarige jongen op een roltrap in de winkel. Het hof achtte van doorslaggevende betekenis dat uit het ongevalsrapport van de Arbeidsinspectie was gebleken dat de roltrap het risico op het ontstaan van zeer ernstig letsel bij kinderen in zich bergde.

  25. Hof Amsterdam 27 juli 2006, JA 2006/113.

  26. Hof Amsterdam 12 mei 2005, rolnummer 824/04, alleen gepubliceerd op https://platformpersonenschade.verzekeraars.nl/
    hof-supermarkt-niet-aansprakelijk-voor-letsel-kind-na-hangen-aan-inpaktafel/. Een 7-jarige jongen liep in deze zaak ernstig letsel op nadat hij aan een inpaktafel was gaan schommelen, waardoor deze omviel en op zijn gezicht terechtkwam. Rechtbank en hof achtten supermarkt voor deze schade niet aansprakelijk, ondanks het feit dat in een ander filiaal ook een ongeval met eenzelfde tafel had plaatsgehad. In die zaak was een 8-jarig meisje uitgegleden en in een poging haar val te breken, greep zij deze stootrand met alle gevolgen van dien (de tafel viel om en kwam op haar gezicht terecht), Rechtbank Utrecht 24 april 2002, ECLI:NL:RBUTR:2002:AK4689. Het hof overwoog in de zaak van de 7-jarige jongen: “Ofschoon het ongeval zeer valt te betreuren, kan niet worden gezegd dat het is ontstaan door nalatigheid van [supermarkt]. [Supermarkt] heeft immers - onweersproken – aangevoerd dat dit type inpaktafel ten tijde van het ongeval reeds circa 11 a 12 jaar in minimaal 120 filialen stond, welke filialen wekelijks door honderdduizenden klanten bezocht worden en dat zich voor het ongeval van (zoon) daarmee slechts één incident, namelijk het ongeval van [meisje], heeft voorgedaan.” Volgens het hof had de supermarkt uit dit ene incident “niet het vermoeden hoeven te ontlenen dat door het plaatsen van de inpaktafels een gevaarlijke situatie voor jonge kinderen in het leven werd geroepen. Met name had supermarkt niet bedacht hoeven te zijn op de onderhavige situatie waarin de inpaktafel als klimrek c.q. turntoestel is gebruikt. Ten tijde van het ongeval van (zoon) was derhalve een ongeval met deze schade door het omvallen van een inpaktafel niet zo waarschijnlijk, dat van [supermarkt] verlangd kon worden dat zij ter voorkoming daarvan maatregelen zou hebben genomen.”

  27. Rb. Noord-Holland 21 maart 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:2596

  28. Zie ook C.J.H. Brunner in zijn annotatie bij HR 9 december 1994, NJ 1996/403 (Zwiepende tak) dat zulke achteraf bezien mogelijke veiligheidsmaatregelen niet (zonder meer) in retrospectief als rechtens vereist mogen worden gekwalificeerd. “Is letsel of zaakschade ontstaan, dan is achteraf meestal wel aan te wijzen hoe die schade had kunnen worden voorkomen door extra voorzorgsmaatregelen te nemen. De verleiding is dan groot om te zeggen, dat het nalaten van die voorzorgsmaatregelen onzorgvuldig was. Dat is te gemakkelijk, zoals deze zaak goed illustreert.” Zie in gelijke zin ook T.F.E. Tjong Tjin Tai, WPNR 2005/6620; en K.J.O. Jansen, Informatieplichten (diss. Leiden), Deventer: Kluwer 2012, par. 4.3.6 en W.H. van Boom, Structurele fouten in het aansprakelijkheidsrecht (oratie Tilburg), 2003, p. 14-16.

  29. Alsdus Giard en Van Boom in hun noot bij het Skeeler-arrest (NTBR 2006/54). Bij het evalueren van wat er fout ging zou de gedachte kunnen blijven hangen dat de schade eenvoudig voorkomen had kunnen worden. Hierdoor worden gebeurtenissen die zich in het verleden hebben afgespeeld achteraf als relatief onvermijdelijk en voor de hand liggend beschouwd, zonder dat men zich realiseert dat de later verworven kennis van invloed is op dat oordeel. Het gevolg hiervan is dat er meestal strenger geoordeeld wordt: men overschat de voorspelbaarheid van voorbije zaken.

  30. Het ging in het aangehaalde voorbeeld om McDonalds maar de uitspraak is naar mijn inschatting ook van toepassing op supermarkten.

  31. Rechtbank Zwolle-Lelystad 8 september 2010, ECLI:NL:RBZLY:2010:BO5031.

  32. Rechtbank Noord-Holland 21 oktober 2020, ECLI:NL:RBHNO:2020:8480.

  33. Een kerk is geen supermarkt maar naar mijn inschatting gelden dezelfde overwegingen ten aanzien van de supermarkt.

  34. Rechtbank Midden-Nederland 10 juni 2020, ECLI:NL:RBMNE:2020:2220.

  35. Rechtbank Amsterdam 22 augustus 2013,ongepubliceerd maar te vinden op de website van platform personenschade onder C/13/536327 / HA RK 13-40. https://platformpersonenschade.verzekeraars.nl/
    rb-deelgeschil-supermarkt-niet-aansprakelijk-voor-val-over-gladde-vloer/

  36. Hof Amsterdam 7 februari 2017, ECLI:NL:GHAMS:2017:368.

  37. Rechtbank Oost-Brabant 8 januari 2014, ECLI:NL:RBOBR:2014:341.

  38. Hof Leeuwarden 20 augustus 1997, ECLI:NL:GHLEE:1997:AJ6482. In vergelijkbare zin Rechtbank Oost-Brabant 10 december 2015, ECLI:NL:RBOBR:2015:7334 en Rechtbank Gelderland 3 juni 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:4727.

  39. Rechtbank Rotterdam 18 november 2020, ECLI:NL:RBROT:2020:11149.



Voetnoten