In dit artikel bespreek ik de rol van de registratie in het Externe VerwijzingsRegister, afgekort EVR, bij het weren van een belangenbehartiger. Aanleiding hiervoor is de recente uitspraak van gerechtshof Arnhem-Leeuwarden betreffende de registratie in het EVR van een belangenbehartiger door verzekeraars.¹

Achtergrond
Het EVR is ontstaan vanuit de behoefte van verzekeraars om zichzelf te beschermen tegen malafide praktijken van personen en bedrijven. Het gaat om personen en/of bedrijven die proberen onder valse voorwendselen een verzekering af te sluiten, of die in geval van schade proberen ten onrechte uitkering te verkrijgen. Het EVR biedt in sommige gevallen een extra bescherming, boven op de mogelijkheden van art. 7:930 lid 5 BW (opzettelijke schending van de mededelingsplicht bij het aangaan van de verzekeringsovereenkomst) en art. 7:941 lid 5 BW (opzettelijke schending van de informatieplicht na verwezenlijking van het verzekerde risico). Dit is het contractuele kader, dat een eigen sanctieregime kent.

Zou het hierbij blijven, dan kan de malafide partij vervolgens bij een andere verzekeraar zijn praktijk herhalen.² Dat is onwenselijk.

Het opzettelijk benadelen van verzekeraars is bovendien niet een activiteit die uitsluitend door de eigen verzekerde wordt bedreven. Anders dan met de eigen (aspirant) verzekerde heeft de verzekeraar met andere malafide partijen geen contractuele band.

PIFI
Staat malafide handelen tegenover de verzekeraar van anderen dan de eigen verzekerde vast, dan is het de vraag hoe deze anderen geweerd kunnen worden. Het Protocol Incidenten-waarschuwingssysteem Financiële Instellingen 2021, kortweg PIFI, biedt daartoe de mogelijkheid door het instrument van de EVR. De verzekeraar kan hierin de betrokkene die malafide is gebleken registreren. Andere verzekeraars kunnen daarvan kennisnemen. 

Het PIFI vormt de basis voor het EVR. Het PIFI is een vorm van zelfregulering, net als de Gedragscode Persoonlijk Onderzoek van het Verbond van Verzekeraars dat is.³

Blijkens de Preambule heeft de EVR-registratie primair tot doel: de aanpak van sector gerelateerde criminaliteit (waaronder fraude).⁴ Nagegaan moet kunnen worden of iemand een dreiging voor de (klanten of medewerkers van de) Financiële Instelling vormt of kan vormen.

In de Overwegingen, hoofdstuk 1.1.1. staat: “Misbruik van het financieel stelsel omvat alle mogelijke vormen van onrechtmatig handelen, inclusief fraude, en inbreuken op de integriteit van het financieel stelsel.”

In hoofdstuk 1.1.2. is daarover opgemerkt dat fraude ernstig is en in diverse plaatsen van het Wetboek van Strafrecht strafbaar is gesteld. Het tegengaan van fraude is in de AVG aangemerkt als een gerechtvaardigd belang om het recht op privacy in te perken.

Uiteraard is het registreren van personen en bedrijven aan regels onderworpen. Van personen worden immers persoonsgegevens als bedoeld in de Algemene Verordening Gegevensbescherming door verzekeraars verwerkt.⁵

Het PIFI is een door de Autoriteit Persoonsgegevens goedgekeurd protocol. De goedkeuring is in 2021 verleend voor de duur van 5 jaar.⁶

Registratie eis PIFI

Voor registratie in het EVR stelt het PIFI eisen in art. 5.2. Ik geef ze hier integraal weer:

• “De gedraging(en) van de (rechts)persoon vormden, vormen of kunnen een bedreiging vormen voor (I) de (financiële) belangen van cliënten en/of medewerkers van een Financiële Instelling, alsmede de (Organisatie van de) Financiële Instelling(en) zelf of (II) de continuïteit en/of de integriteit van de financiële sector.

• In voldoende mate staat vast dat de betreffende (rechts)persoon betrokken is bij de onder a bedoelde gedraging(en). Deze vaststelling betekent dat van strafbare feiten in principe aangifte of klacht wordt gedaan bij een opsporingsambtenaar.

• Het proportionaliteitsbeginsel wordt in acht genomen.”

Over criterium sub b heeft hof Arnhem-Leeuwarden op 9 november 2017 zich uitgelaten.⁷ Het hof stelt voorop dat alle financiële instellingen kennis kunnen nemen van de registratie in het EVR en dat opname hierin verstrekkende gevolgen kan hebben. Daarna overweegt het hof dat hoge eisen moeten worden gesteld aan opname in het EVR. Echter, een veroordeling door de strafrechter is volgens het hof niet vereist. Het hof heeft haar zienswijze verder zo uiteengezet:

“Onder strafrechtelijke gegevens moeten daarom worden verstaan feiten en omstandigheden die zodanig concreet zijn dat zij een als strafbaar feit te kwalificeren bewezenverklaring – in de zin artikel 350 Sv – kunnen dragen. Dit brengt mee dat een redelijk vermoeden van schuld aan een strafbaar feit, zoals dat kan blijken uit een aangifte, onvoldoende is.

De vastgestelde gedragingen dienen een zwaardere verdenking dan een redelijk vermoeden van schuld op te leveren, in die zin dat de te verwerken strafrechtelijke persoonsgegevens in voldoende mate moeten vaststaan (vergelijk HR 25 mei 2009, ECLI:NL:HR:2009:BH4720). Daarnaast dient nog een belangenafweging overeenkomstig artikel 8 onder f Wbp plaats te vinden. Artikel 5.2.1 van het Protocol voorziet, onder c, ook in een dergelijke afweging. Bij deze afweging komt ook betekenis toe aan de duur van de opname in het EVR.”

Inzake de duur van registratie heeft het Kifid geoordeeld dat deze niet standaard voor de duur van 8 jaar mag zijn.⁸ De registrerende verzekeraar moet de duur van de registratie kunnen uitleggen.⁹

Hof Arnhem-Leeuwarden 15 oktober 2024¹⁰

Het hof heeft, vind ik, in feite een principieel, zaakoverstijgend arrest gewezen. Het hof benoemt dat er twee diametraal tegenover elkaar staande uitgangspunten gelden in de onderhavige situatie. Het hof begint met voorop te stellen dat het een slachtoffer vrijstaat de belangenbehartiger te kiezen die het wil. Dat is het ene uitgangspunt.

Daarna schetst het hof welke omstandigheden kunnen maken dat de belangenbehartiger “buiten spel” (mijn parafrase, RM) komt te staan in relatie tot het slachtoffer.

Het hof zegt in r.o. 4.23 dat een belangenbehartiger die niet voldoet aan de in het recente WODC rapport van W. van Boom c.s., WODC Project nr. 3396, opgesomde kwaliteitseisen, in beginsel tekortschiet in de nakoming van zijn verplichtingen uit de overeenkomst van opdracht met het slachtoffer.

In het rapport WODC Project nr. 3396 is gesteld dat zorgvuldige uitvoering van de opdracht in elk geval vergt:

• kennis van de toepasselijke rechtsregels op het vlak van privaatrecht, sociaal zekerheidsrecht en fiscaal recht (wet, regelgeving, richtinggevende rechtspraak) en de vaardigheid om die toe te passen op het voorliggende geval; 

• kennis van de bestaande zelfregulering en gebruiken in de letselschadebranche en de vaardigheid om die toe te passen op het voorliggende geval; 

• de vaardigheid om in het licht van die rechtsregels, zelfregulering en gebruiken in te schatten welke feitelijke informatie nodig is en langs welke wegen die informatie verkregen en verzameld kan worden;

• kennis van de ingangen tot benodigde gespecialiseerde deskundigen, om bijvoorbeeld ongevalsrapportages en medische rapportages te verkrijgen, en dus ook basale medische kennis en kennis van medische disciplines; 

• de vaardigheid om in te schatten welke onderhandelings- en/of processtrategie of - strategieën in het voorliggende geval voor de hand liggen om uit te kiezen, en de vaardigheid om de benadeelde in staat te stellen een geïnformeerde keuze te maken uit de alternatieven;(…)

• communiceren over de voortgang van de uitvoering van de opdracht.

Het hof verbindt daar voor de aldus ten opzichte van het slachtoffer tekortschietende belangenbehartiger allerlei juridische gevolgen aan, zoals (gedeeltelijke) ontbinding en ongedaan making, recht op schadevergoeding, enzovoort.¹¹

Ten opzichte van de aansprakelijke verzekeraar acht het hof het kwestieus of de tekortschietende belangenbehartiger wel aanspraak heeft op vergoeding van alle door die belangenbehartiger in rekening gebrachte kosten. Indien meer tijd dan noodzakelijk is besteed, of de bestede tijd heeft niet bijgedragen aan de vaststelling van de schade, zal niet voldaan zijn aan de eis van de dubbele redelijkheid, aldus het hof. Het hof verwijst daarbij naar art. 6:96 BW.¹²

Het hof benoemt dus voor zowel het slachtoffer als voor de aansprakelijke verzekeraar mogelijkheden om de tekortschietende belangenbehartiger aan te pakken. Het slachtoffer heeft verdergaande middelen dan de verzekeraar. Die moet zich bedienen van het (gedeeltelijk) onbetaald laten van de declaraties van de belangenbehartiger, omdat die niet voldoen aan de redelijkheidstoets van art. 6:96 BW. Het slachtoffer is in voorkomend geval dan mogelijk wel bevrijd van de tekortschietende belangenbehartiger^.13 Echter, de aansprakelijke verzekeraar is dat, zo leert de praktijk, vaak niet. 

In r.o 4.24 noemt het hof het een uitgangspunt dat een verzekeraar het recht heeft om te bepalen met welke belangenbehartiger zij zaken wil doen. Dat uitgangspunt staat dus tegenover de vrijheid van de benadeelde de belangenbehartiger te kiezen die hij wil.

Dat recht moet de verzekeraar volgens het hof wel zorgvuldig uitoefenen. Sterker nog, het hof overweegt dat het een verzekeraar slechts vrijstaat om een belangenbehartiger te weigeren als de verzekeraar daarvoor goede redenen heeft. De vraag is dan wat volgens het hof goede redenen zijn. Die vraag beantwoordt het hof in r.o. 25 als volgt:

“Daarvan zal met name sprake zijn indien er gegronde redenen zijn om te vrezen dat het schaderegelingsproces tussen de verzekeraar en de benadeelde vanwege de belangenbehartiger niet goed zal verlopen of onnodige vertraging zal oplopen, omdat de belangenbehartiger er blijk van heeft gegeven:

• niet (voldoende) betrouwbaar te zijn, bijvoorbeeld door onjuiste informatie te verstrekken, en/of

• klaarblijkelijk niet te beschikken over de kennis en ervaring die noodzakelijk is voor het adequaat begeleiden van de benadeelde in het schaderegelingsproces, en/of

• onredelijk hoge buitengerechtelijke kosten in rekening te brengen.”

Dit zijn voor de rechtspraktijk redelijk concrete handvatten, waarmee diverse belangenbehartigers geweerd kunnen worden. Echter, het hof liet het niet hierbij.

In r.o. 4.26 geeft het hof mee dat de verzekeraar bij haar beslissing om een belangenbehartiger te weigeren ook betekenis mag toekennen aan het feit dat de belangenbehartiger ongebonden is. Het hof vindt dat van betekenis door het ontbreken van opleidingseisen aan dergelijke belangenbehartigers en door het ontbreken van een externe klachtenregeling. Met die externe klachtenregeling bedoelt het hof een klachtenregeling die ook voor verzekeraars openstaat.

Het hof bespreekt daarna de concrete verwijten van Unigarant in haar verhouding tot Columbus. Columbus heeft die verwijten bestreden en maakt voor een deel Unigarant dezelfde verwijten. Het hof merkt daarvan op dat het zelfbeeld van Columbus niet overeenkomt met het beeld dat Unigarant van haar schetst. Het hof ziet in de aard van de procedure, een kort geding, beperkingen voor bewijsmogelijkheden. Een uitputtende “reality-check” is daardoor niet mogelijk.

In r.o. 4.30 maakt het hof dan korte metten met de claim van Columbus gebaseerd op enkele brieven van een werknemer van Columbus. Dat is volgens Columbus “een uitstekende ervaren academisch jurist”. Volgens het hof echter bevatten diens brieven enkele opmerkelijke tekortkomingen voor wat Columbus ziet als een ‘nette, inhoudelijke, deskundige juristenbrief.’ Diens brieven zijn volgens het hof, “kort en goed, geen visitekaartje voor de interne opleiding van Columbus Groningen.”

De stellingen van Unigarant over de problemen in de schaderegeling met Columbus vindt het hof ook wat mager. Het hof had meer informatie over de betreffende schadezaken en uit de dossiers van die zaken willen hebben, maar die ontbreekt.

Desondanks leidt dat niet tot het oordeel dat Unigarant de samenwerking met Columbus niet mocht verbreken. Het hof oordeelt in r.o. 4.32 namelijk dat Unigarant voldoende heeft onderbouwd dat zij goede redenen heeft om de samenwerking met Columbus te beëindigen.

Ik citeer hierna de overwegingen van het hof, omdat die a) zich lastig laten samenvatten zonder verlies van belangrijke informatie en b) heel treffend weergeven waarom beëindiging van de samenwerking in dit geval terecht is volgens het hof:

“Daarvoor is doorslaggevend dat Allianz een EVR-registratie heeft verricht betreffende Columbus Groningen en [geïntimeerde4], een belangrijke medewerker, tot voor kort haar bestuurder (zie 3.5). De registratie ziet op forse misstanden, die het vertrouwen van Allianz (en van andere verzekeraars) in de betrouwbaarheid van Columbus Groningen en [geïntimeerde4] in de kern raken. Wanneer een verzekeraar er niet van op aan kan dat de door een belangenbehartiger verstrekte medische informatie van zijn cliënt niet is gemanipuleerd (al dan niet doordat de cliënt voor het verstrekken van de informatie op advies van zijn belangenbehartiger relevante informatie uit het medisch dossier heeft laten verwijderen of wijzigen), ontbreekt de basis voor een verzekeraar om een zaak buiten rechte af te wikkelen. Daarvoor is minimaal vereist dat de verzekeraar kan beschikken over de relevante medische informatie.
Een verzekeraar moet er ook van kunnen uitgaan dat de belangenbehartiger geen kosten in rekening brengt voor werkzaamheden die niet zijn verricht. Over de redelijkheid van de tijd die is besteed aan bepaalde werkzaamheden kunnen verzekeraar en belangenbehartiger van mening verschillen, over het uurtarief eveneens, maar over de vraag of de werkzaamheden zijn verricht en hoeveel tijd daaraan is besteed, mag geen gerede twijfel bestaan. De verzekeraar is voor het antwoord op die vraag in hoge mate afhankelijk van de door de belangenbehartiger verstrekte informatie. Wanneer die informatie niet betrouwbaar is, ontbreekt de basis voor het begroten van de buitengerechtelijke kosten.

Uit de EVR-registratie volgt dat Columbus Groningen en [geïntimeerde4] juist op deze onderwerpen onbetrouwbaar zijn gebleken. Niet valt in te zien dat en waarom die onbetrouwbaarheid beperkt zou zijn tot zaken die Columbus Groningen en [geïntimeerde4] met Allianz doen.”

En dan de uitsmijter van het hof:

Het belang van de EVR-registratie als reden voor weigering om zaken met een belangenbehartiger te doen, heeft het hof in r.o 34 verwoord:

“De aard en de ernst van de EVR-registratie vormen naar voorlopig oordeel van het hof in dit geval al voldoende grond voor de beëindiging van de samenwerking met Columbus Groningen en [geïntimeerde4] door Unigarant.” 

Deze overweging is voor verzekeraars een bruikbaar argument om malafide belangenbehartigers te weren. Opgemerkt moet worden dat het hof dit niet als een algemene, zaak overstijgende regel heeft geformuleerd (“in dit geval”). Echter, het ligt nogal in de rede dat wanneer een andere verzekeraar dan Unigarant weigert zaken te doen met Columbus vanwege de EVR-registraties van dit bedrijf en haar voormalig bestuurder, in rechte tot eenzelfde oordeel wordt gekomen.

Zulks temeer omdat die andere verzekeraar, net als Unigarant, kan aantonen dat Columbus zeer hoge buitengerechtelijke kosten in rekening brengt. Iets waar het hof, blijkens de overige overwegingen in r.o. 4.34, niet van gecharmeerd is. In r.o 4.35 sluit het hof de door haarzelf getekende cirkel met de overweging dat Columbus en haar medewerkers ongebonden belangenbehartigers zijn.

Het arrest geeft handvatten voor de beoordeling van buitengerechtelijke kosten en stelt paal en perk aan het optreden van (vooral: ongebonden) belangenbehartigers. Aldus levert het hof een bijdrage aan kwaliteitsverbetering van de belangenbehartiging in letselschadezaken, iets wat alleen maar kan worden toegejuicht.